Gesprekstafels A Fair New World: nota’s en samenvattingen
Hoe kijken wij als kunstenveld naar onszelf en welke denkfouten spelen ons daarbij parten? Want hoe ons veld er morgen ook uitziet, dat we het fair en solidair willen staat vast. Toch? Tijdens de tweedaagse kick-off gingen we dieper in gesprek over de verschillende uitdagingen die in een Fair New World?! moeten worden aangepakt. In de namiddag kon iedere deelnemer twee verschillende gesprekstafels volgen.
Het meest gedetailleerde verslag van de gesprekstafels kan je lezen in elk afzonderlijk document per tafel/onderwerp (zie onderaan deze pagina voor de oplijsting van alle onderwerpen). Voor een visualisatie van het verslag verwijzen we graag door naar MIRO (zie knop hieronder)
Onder de twee linken kan je een kort verslag lezen van de elementen, ideeën en suggesties die uit de verschillende gesprekstafels kwamen bovendrijven, en die Kunstenpunt meeneemt in het vervolg van A Fair New World?!
Klik hier voor het verslag in MIRO
Kort verslag alle onderwerpen
Aan verschillende tafels wordt vastgesteld dat het beleid inspanningen doet om kunstenaars en hun noden te erkennen, maar dat die waardering nog niet beleidsmatig is verankerd. Het sociaal statuut van de kunstenaar is onwerkbaar, en het debat over een basisinkomen dat vertrekt vanuit gelijkwaardigheid wordt maar niet gevoerd. Meer algemeen heeft de politiek om de vijf jaar de neiging om alles in vraag te stellen, te willen hertekenen, ‘het warm water te willen uitvinden’. Met andere sectoren wordt dat niet gedaan.
Hoe komt dat? Voor een stuk door een aantal hardnekkige mythes over kunst en kunstenaars die we hier niet willen reproduceren. Behalve één (kunst als zaak van een elite), omdat die raakt aan thema’s die ook in het ochtendpanel aan bod kwamen: het gatekeeperschap, de (te) grote focus op – een (te) smalle opvatting van – kwaliteit, en een allang voorbijgestreefd onderscheid tussen zogezegd commerciële/populaire en zogezegd artistieke kunst. Dat is aan het veranderen: de blik op kunst verandert en verbreedt, met meer aandacht voor grassroots-initiatief en experiment met commons.
Aan instellingen wordt gevraagd om radicaler in te zetten op participatie – het betrekken van publiek, het stimuleren van participatieve kunst – en cocreatie, om middelen en infrastructuur ter beschikking te stellen van culturele en maatschappelijke organisaties en bewegingen, en om er alles aan te doen opdat iedereen er zich thuis kan voelen. Wat participatie en inspraak betreft tonen velen vandaag al de weg: De Koer met het maandelijkse Koerforum – een open ontmoeting met alle betrokkenen – wordt als voorbeeld genoemd.
Al staan we vaak tegenover elkaar, er is nood aan meer verbinding tussen kunstenaars, beleidsmakers en burgers. De behoefte aan meer vertrouwen en minder bureaucratie die in het ochtendpanel werd geuit komt hier terug, met dien verstande dat “werken vanuit vertrouwen” niet gelijk staat aan mondelinge afspraken zonder paper trail, die later kunnen worden herroepen.
Internationaal werken kan rijmen met zorg voor de leefomgeving, met evenwaardigheid, met het leggen van duurzame lokale contacten, en zelfs met onthaasting. Dat gaat onvermijdelijk gepaard met keuzes die gevolgen hebben: misschien wordt internationaal werken duurder, zullen verblijven langer moeten duren, moeten internationale hosts meer contacten en netwerken delen en meer werk steken in het zinvol maken van een langer verblijf van bezoekers. Er kan meer worden nagedacht over de noodzaak van materiaaltransport versus lokale (her)creatie, en van de combinatie van (internationaal) werk en gezin. Op internationaal vlak bestaan sterke situaties van unfairness, denk bijvoorbeeld aan de manier waarop sommigen moeiteloos visa kunnen krijgen die voor anderen onbereikbaar zijn.
Kwam ook uit het panelgesprek naar voor, en wordt rond de tafels herhaald: de nood aan ruimte en tijd voor creatie zonder prestatiedruk, het belang van proces en ontwikkeling (ook als decretale functie), voorbij een exclusieve productielogica. Aan één tafel werd die productielogica gekoppeld aan een dwingende “economische hegemonie” waaraan het moeilijk ontkomen is. We moeten meer denken en handelen in termen van “genoeg” en van evenwicht.
Overigens moet ook bij de prijszetting van kunst dat proces (de werktijd) in rekening worden genomen; onbetaalde werktijd kan echt niet meer. Een duurzame loopbaan betekent niet noodzakelijk een rechte, voorspelbare lijn van A naar B, wel moet een professioneel maker een sociale bescherming kunnen opbouwen. Dat houdt ook in dat hij/zij/hen niet teveel administratieve hiaten oploopt tijdens de loopbaan. Overigens: is het onderscheid tussen de zelfstandige kunstenaar en de freelance kunstprofessional nog wel van deze tijd?
Juist is Juist en de Artiestencoalitie zijn er op het juiste moment gekomen en verdienen verdere versterking. Zonder aan victim blaming te willen doen is het wel belangrijk dat kunstenaars op dat vlak op hun strepen staan. De stelling dat zichtbaarheid een vorm van betaling is moet de wereld uit. Verder moet ervoor worden opgepast dat het verplicht maken van Juist is Juist niet uitmondt in een indirecte bezuinigingsslag in onze sector.
Zichtbaarheid linkt aan digitalisering, en dat is iets wat je voor een stuk zelf in handen kunt pakken. In het ochtendpanel lichtte Jivan van der Ende haar YouTube ArtSpace toe. Ze gebruikt (misbruikt, als vorm van rebellie?) een commercieel platform om kunst zo beschikbaar mogelijk te maken. YouTube ArtSpace kwam er vanuit een urgentie: de plotse lockdown, het afgesneden zijn van peers en bevriende kunstenaars en de behoefte om – laagdrempelig en gratis – aan de slag te blijven. Maar beschikbaarheid is iets anders dan zichtbaarheid: de druk op bvb. mode-ontwerpers om een stevige following op te bouwen op sociale media is groot. Met andere woorden: er is veel wat kan, er is ook steeds meer wat ‘moet’.
Dat ‘moeten’ draait Kristien Van den Brande om met Olga Software, een technologische infrastructuur gevormd naar haar artistieke visie in plaats van omgekeerd. Dankzij Olga Software is er de website oralsite.be, een publicatieplatform waar kunstenaars en onderzoekers werk op basis van orale geschiedenis kunnen presenteren.
