Vervangingsinkomen voor kunstenaars die freelancen?

In België voorziet het sociaal statuut van de kunstenaar dat het uitvoeren van artistieke activiteiten toegang geeft tot het statuut dat de grootste sociale bescherming biedt: dat van de werknemers. Als een arbeidsovereenkomst met een opdrachtgever niet kan, is er daarvoor een oplossing mogelijk via interimwerk of kan een kunstenaar met een kunstenaarsvisum zelf een aannemingsovereenkomst met een opdrachtgever omzetten in tewerkstelling (1Bis-regeling). Dit kan niet voor niet-artistieke activiteiten. Daarom werken kunstenaars soms ook in het statuut van zelfstandige of ambtenaar.

Artistieke activiteiten die vergoed worden met een onkostenvergoeding zoals de kleine vergoedingsregeling (KVR) of een vrijwilligersvergoeding, bouwen geen rechten op in de sociale zekerheid.

De Vlaamse regering heeft een Noodfonds Cultuur opgericht (afgesloten op 12 januari 2021). Ook lokale overheden ontvingen een deel van de crisissteun. In Brussel is er steun voor cultuur in de 19 gemeenten van het gewest, ook voor individuen. De Federale overheid heeft de toegang tot werkloosheid tijdelijk versoepeld, Cultuurloket maakte voor de aanvraag een stappenplan, deze maatregel is bij het begin van de tweede lockdown in november 2020 verlengd tot 31 maart 2021. Kunstenaars die aangesloten zijn bij een collectieve beheersvenootschap (auteursrechten of naburige rechten) kunnen daar in bepaalde gevallen extra steun aanvragen.

Stelsel van de werknemers (incl. interim)

Een werknemer die ziek wordt, heeft naargelang de arbeidsovereenkomst, recht op gewaarborgd loon dat de werkgever betaalt of een uitkering van het ziekenfonds. Een werkgever of interimkantoor kan beslissen om een aanvraag voor tijdelijke werkloosheid in te dienen bij de RVA. De werknemer ontvangt dan een uitkering. Vanwege de coronacrisis heeft de federale overheid dit systeem versoepeld. Bekijk het webinar waarin een consulent van Cultuurloket alle voorwaarden van deze procedure, de mogelijkheden voor werkgevers en de gevolgen voor werknemers in een half uur uitlegt. Check zeker de updates, want tijdelijke werkloosheid kan ook aangevraagd worden voor geannuleerde evenementen en door mensen die in de periode van 13/3/19 – 13/3/20 artistieke of technische prestaties hebben verricht in de artistieke sector (p. 63 van de CORONA FAQ). Cultuurloket maakte voor deze tijdelijke aanvraag een stappenplan.

De verbreking van een aannemingsovereenkomst vanwege overmacht, geeft zelden recht op een schadevergoeding. De kunstenaar die voor artistieke opdrachten met een kunstenaarsvisum werkt, kan eventueel op basis van de voorbije prestaties terugvallen op de werkloosheid.

Stelsel van de zelfstandigen

Kunstenaars kunnen ook actief zijn in het sociaal statuut van de zelfstandige, in hoofdberoep, als meewerkende partner of in bijberoep. Via hun aansluiting bij een sociaal zekerheidsfonds kunnen ze gebruik maken van een aantal steunmaatregelen. De voorwaarden worden versoepeld en het is dus zaak om goed op de hoogte te blijven. Bekijk het webinar van Cultuurloket waarin de maatregelen in een halfuur aan de hand van zes voorbeelden, waarvan vier met een link met de kunsten, worden toegelicht. Online informatie is ook te vinden op de sites van RSVZ en FOD Financiën. FlandersDC zet alle maatregelen voor creatieve ondernemers op een rij.

Een zelfstandige in hoofdberoep of meewerkende partner kan bij ziekte een tussenkomst van het ziekenfonds aanvragen op voorwaarde dat de ziekte acht dagen duurt.

Zelfstandigen in hoofdberoep kunnen bij een grote omzetdaling of tijdelijk stoppen van de activiteit een aantal maatregelen inroepen om de betaling van sociale en fiscale bijdragen uit te stellen, te verminderen of een vrijstelling aan te vragen. Als de activiteit volledig onderbroken wordt, kan een overbruggingsrecht aangevraagd worden. Onder bepaalde voorwaarden kunnen zelfstandigen in hoofdberoep een werkloosheidsuitkering aanvragen (zie infoblad T39 van de RVA).

Voor zelfstandigen in bijberoep gaat de regelgeving ervan uit dat ze bij ziekte een beroep kunnen doen op de bestaanszekerheid via hun hoofdberoep. Onder bepaalde voorwaarden kunnen ze ook overbruggingsrecht, vermindering van de sociale bijdragen of een werkloosheidsvergoeding aanvragen.

Zowel in het Vlaams als in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zijn in het kader van de coronacrisis bijkomende compensatiemaatregelen voor zelfstandigen uitgewerkt. Herbekijk een webinar over steunmaatregelen voor zelfstandigen en organisaties van Cultuurloket.

Stelsel van de ambtenaren

Kunstenaars die vast benoemd zijn, bijvoorbeeld als leerkracht in het onderwijs en voor wie dit het hoofdberoep is, hebben een eigen sociaal statuut dat hun inkomen bij ziekte of tijdelijke schorsing van de overeenkomst regelt.

Kunstenaars die geen benoeming hebben, bijvoorbeeld als gastdocent in een kunstopleiding of met een tijdelijke aanstelling als statutair ambtenaar, kunnen in bepaalde gevallen als werknemer beschouwd worden. Ze doen best navraag bij het secretariaat van de school.

Leefloon

Voor wie buiten alle vernoemde sociale stelsels valt, is het leefloon mogelijk een laatste toevlucht. Informatie krijgen en aanvragen kan bij de sociale dienst van het OCMW in de gemeente van domiciliëring.

Meer informatie

• OVERZICHT Covid19/Waar kan ik terecht voor informatie over (steun)maatregelen in Vlaanderen en Brussel?
• Vragen en antwoorden over COVID-19 (departement Cultuur)
• www.cultuurloket.be Met corona-gerelateerde juridische of zakelijke vragen kan je bij Cultuurloket terecht op het nummer 02 534 18 24 op werkdagen van 10u tot 18u. Je kan er ook terecht voor crisisbegeleiding.
• Longread van Wouter Hillaert op basis het Meldpunt freelancers State of the Arts/ SOTA dat zoveel mogelijk getuigenissen verzamelt om de oproep tot steun van de verschillende Belgische regeringen kracht bij te zetten.