Together, once again. Terugblik op een werkbezoek rond beeldende kunsten in Boekarest

Het summum van contradicties

Boekarest is een stad waar ‘elke groep botst met de ander’. Zo begon architect Stefan Ghenciulescu zijn spoedcursus over Roemenië en de stad Boekarest. Het bleek een terugkerend thema te zijn in het driedaagse bezoek aan de hedendaagse kunstscene van de stad, georganiseerd door Kunstenpunt.

Ik was een van de gelukkigen die zich aan mocht sluiten bij een groep Belgische curatoren en kunstenaars die door de stad werd geleid door Dragos en Erika Olea van kunstcollectief Apparatus 22, gevestigd in Brussel en Boekarest. De kunstenaars stelden op uitnodiging van Kunstenpunt zorgvuldig een bomvol programma samen, gericht op hedendaagse kunst, kunst in de openbare ruimte, muziek/geluidskunst, het hybride veld tussen dans en beeldende kunst en nieuwe institutionele modellen als een kritisch antwoord op precariteit en neoliberale cultuur.

Dragos en Erika introduceerden Boekarest bij ons als ‘het summum van contradicties’, tussen het officiële culturele discours en de ‘sprankelende kant van het culturele landschap’. De selectie van ruimtes en kunstenaars gaf ons inzicht in de complexe relaties tussen onafhankelijke mini-instellingen, commerciële galeries, musea en grotere instellingen, tegen de achtergrond van een land dat geplaagd wordt door corruptie, nationalisme en top-down (identiteits)politiek met weinig belangstelling voor burgerschap en democratisch debat. Een halve dag lang splitste de groep zich op voor een muziek- dan wel een beeldendekunstroute, maar het grootste deel van de reis vormden we één Belgisch lichaam dat onder de energieke leiding van Dragos en Erika door Boekarest trok.

We beginnen met de situatie die Boekarest is. Drie opmerkelijke sites van monumentale omvang zijn veelzeggend voor de stad. Twee daarvan liggen naast elkaar. De eerste is het beroemde kolossale Paleis van het Parlement, waarin ook het Museum voor Hedendaagse Kunst is gehuisvest (dat, ondanks zijn respectabele schaal en 4 verdiepingen vol kunst, slechts 4% van het hele Paleis inneemt). Vlak ernaast staat de nieuw gebouwde Nationale Kathedraal van de Verlossing, een megalomane, orthodoxe kathedraal, die zou moeten bijdragen aan de nationale identiteit (80% van de bevolking is Roemeens-orthodox) en met het paleis wedijvert om de architectonische dominantie. Ons hotel bood er een panoramisch uitzicht op. Het duurt zeker 40 minuten om rond het terrein te wandelen waar beide reuzen, vertegenwoordigers van de staat en de religieuze krachten die de stad domineren, naast elkaar staan.

Paleis van het Parlement in Boekarest, waarin het Museum voor Hedendaagse Kunst huist (c) Danielle van Zuijlen

De derde opmerkelijke site is een uitgestrekt, verborgen terrein aan de zuidkant van de stad, omgeven door een betonnen muur die in de communistische tijd werd gebouwd om er een waterreservoir van te maken. Met de val van het regime is het ommuurde terrein nooit afgebouwd en werd het vergeten, waardoor het een nat landschap is geworden waarin een nieuw ecosysteem van dieren en planten is ontstaan. De herontdekking ervan door fotografen bracht tegelijk het gevaar met zich mee dat het een geëxploiteerde toeristische site en een plek van speculatie zou worden. Na vele jaren van protestacties werd de site in 2018 officieel beschermd en kreeg het de naam Văcărești Nature Park. De bescherming ervan als natuurpark wordt gezien als een van de weinige successen van het maatschappelijk middenveld in de afgelopen jaren – het is het soort bescherming waar het culturele veld alleen maar van kan dromen.

Tussen deze grote sites van zichzelf genererende natuur en monumentale architectonische structuren van machtsvertoon ligt de wijdverspreide stad Boekarest. Het heeft de typische sfeer van elke Balkanstad, met ten minste twintig gemeenschappen in elke wijk. Ottomaanse, Oostenrijks-Hongaarse, moderne, communistische en kapitalistische tijden worden weerspiegeld in de architectuur; deze verschillende historische perioden zijn in elke straat te zien en proberen er met elkaar samen te leven.

De periode van modernisering tussen 1850 en 1940 bracht geen uitbreiding van de stad, maar een opeenstapeling van nieuwe lagen tussen en bovenop de oude stad. Dit alles veranderde tijdens het totalitaire communistische regime, toen de bouw werd gecoördineerd door de staat, die iedereen samenbracht in betonnen bouwblokken. Ceaușescu, die een nieuwe stad wilde bouwen, verwoestte veel – al was het maar voor de bouw van zijn paleis. Maar na het einde van het communisme in 1989 veranderde het ‘iedereen samen’ in een ultraliberaal ‘ieder voor zichzelf’, de stad werd een botsing van individuele dromen en ‘een archipel van gesloten particuliere eilanden’.

Artistieke interventies brengen mensen samen

Dat kapitalistische klimaat roept op dit moment de reactie op van projecten die weer ruimte bieden aan de commons en gedeelde ruimte. Zoals StudioBASAR in hun presentatie uitlegt, hebben veel gemeenschappelijke praktijken tot in de huidige tijd overleefd en worden ze nu opnieuw uitgevonden. Ze leggen uit hoe neoliberaal Boekarest, in de handen van vastgoedondernemingen en afhankelijk van politieke beslissingen over de ontwikkeling van terreinen, een zeer conflictueuze ruimte is met een duidelijke behoefte aan gemeenschappelijke veilige zones. Hun antwoord is de bouw van mobiele paviljoens die openbare ruimte creëren en gemeenschapsactiviteiten herinitiëren, als een veilige tussenruimte tussen verschillende organisaties en de lokale bevolking.

Op die manier helpen artistieke interventies om een geest van ‘opnieuw samen’ op te wekken. Ook de geslaagde reconstructie van het huis van de Orde van de Architecten (OAR Bucuresti), door wie we op de eerste dag van onze reis worden gehost, is een succesvol voorbeeld van hoe de openbare ruimte opnieuw kan worden gecreëerd als onderdeel van een restauratieproject. De herontwikkeling van de site genereert ruimte die gebruikt kan worden door de naburige school en de omliggende gemeenschap.

Als antwoord op vastgoedondernemingen en politieke beslissingen over de ontwikkeling van terreinen, bouwt StudioBASAR mobiele paviljoens die openbare ruimte creëren en gemeenschapsactiviteiten herinitiëren, als een veilige tussenruimte tussen verschillende organisaties en de lokale bevolking.

Een ander antwoord op het neoliberale gebrek aan openbare ruimte wordt getest door Template, een samenwerkingsproject van verschillende kunstenaars uit Boekarest die internationale collega’s uitnodigen om tijdelijke artistieke interventies te realiseren in specifieke afgedankte gebouwen die ze in de stad spotten, zoals kiosken. Zij activeren deze ruimtes vanuit een gedeelde interesse om een alternatief gebruik te laten zien voor ruimtes die normaal gesproken alleen winkels herbergen. Om de ruimtes tijdelijk te kunnen huren, krijgen ze te maken met veel bureaucratie en lang niet alle eigenaren van de plekken waar hun oog op valt zijn bereid om samen te werken. Template is ook gegroeid vanuit de behoefte om bij te dragen aan een meer divers artistiek veld, door jonge internationale kunstenaars naar Boekarest te halen.

Om het nieuwe gebouw van de onafhankelijke mini-instelling ODD te betreden, ‘een ruimte voor theoretische discussie en sociale bijeenkomsten van allerlei aard’ opgericht in 2014, gaan we door een poort naar een huis achter een huis. Het nieuwe ODD moet zijn weg als collectief nog uitvinden – sinds 2019 wordt het gerund door een team van 9 kunstenaars en curatoren, die momenteel het programma herdefiniëren.

ODD ontleent zijn naam aan een beschreven mentale stoornis voor ‘oppositionele persoonlijkheden’ en positioneert zich duidelijk als een kritische stem. Tegelijkertijd stellen ze dat ze zich verzetten tegen ‘de normativiteit van de liberaal-kritische kunst’ en niet willen dat de struggle of life de bepalende motor is. In plaats van te blijven hangen in negativiteit, bouwen ze aan een communitaire praktijk. Ze willen ook ontsnappen aan ‘het narratief van de alternatieve kunstruimte’ en zien zichzelf eerder als een wegwijzer voor de gemeenschap dan als kunstruimte, als collectieve kracht zijn ze beter voorbereid op moeilijkheden. Elk lid van het collectief levert met zijn eigen project een bijdrage aan het programma, maar de precieze betekenis van hun collectiviteit is nog in ontwikkeling.

De meeste curatoren die een instelling aan ons voorstellen zijn teruggekeerd van studie of werk in het buitenland. Dit geldt ook voor de curatoren van Suprainfinit Gallery, die terugkwamen naar Boekarest om opkomende Roemeense kunstenaars te vertegenwoordigen. De lopende tentoonstelling is wat dat betreft atypisch, met werken van Andrei Chintilă, een ondervertegenwoordigd Roemeens figuratief schilder die in 2010 overleed en in de jaren negentig in België woonde.

De naam van de galerie is bedacht door onze gastheren Apparatus 22 – het geven van namen aan ruimtes maakt deel uit van hun praktijk. Suprainfinit Gallery is dus de logische plaats voor een gesprek over het werk van Apparatus zelf. Van namen, installaties en happenings tot schilderkunst, is ook de zorg voor het ecosysteem van de kunst een sterk terugkerend element in hun werk. Een van de werken die zij presenteren, ‘Art is Work’, is een overall die kunstenaars dragen tijdens de opening van een tentoonstelling, met de bedoeling om discussie op gang te brengen over kunstenaarshonoraria. ‘Art is Work’ is gebaseerd op een utopisch kledingstuk uit de late jaren twintig, opnieuw in productie gebracht door Apparatus 22. Op de stijlvolle overall (Apparatus begon oorspronkelijk als modemerk) is ofwel de boodschap aangebracht dat de kunstenaar betaald werd voor het verrichte artistieke werk, ofwel dat er niet werd betaald, en dat werd geaccepteerd als de overeengekomen deal.

Anca Poterasu Gallery is de tweede commerciële galerie die we bezoeken. Curator Cristina Stoenescu introduceert de ruimte in de kleine entree, waardoor het de indruk wekt een kleinere projectruimte te zijn. Maar boven blijkt er een grotere tweede ruimte te zijn, waar Olivia Mihaltianu haar videowerk aan ons voorstelt. Een binnentuin leidt ons naar de ‘internationale artist in residence’ die sinds 2014 loopt. In de ‘Letter to our friends’ bij een groepstentoonstelling van Roemeense schilders kondigt de galerie de opening aan van een satellietruimte in Leipzig en de deelname aan vier internationale kunstbeurzen in 2018.

De nog prille scene van geluidskunst en experimentele muziek

Stijn Demeulenaere doet verslag van een halve dag geluidskunst. Hij legt uit hoe kunstenaars tot geluidskunst komen vanuit veel verschillende achtergronden, en dat dit in Boekarest niet anders blijkt te zijn. Sillyconductor bijvoorbeeld is een kunstenaar die net zo gemakkelijk een installatie als muziek maakt, of het sociaal-artistieke werk van Paul Breazu, die festivals organiseert om gemeenschappen op te bouwen.

Sambata Sonora (‘Klinkende zaterdagen’) is de enige geluidsorganisatie in het programma, en mogelijk de enige die zich bezighoudt met geluidskunst in Boekarest. Mede-oprichter Anamaria Pravicencu legt uit dat de scène jong en heel klein is. Na terugkeer uit het buitenland vonden ze geen plek voor geluidskunst of experimentele muziek, dus begonnen ze er zelf één.

Sambata Sonora, opgericht in 2009, is een platform voor avontuurlijk geluid en experimenten in het luisteren. Hun activiteiten omvatten een festival, het podcast- en radiokunstplatform Semi Silent, en een reeks workshops, ‘Her Voice’, bedoeld om vrouwelijke kunstenaars te ondersteunen. Het nieuwe residentieprogramma ‘Sonic Futures’ richt zich op de relatie tussen geluid en het land. Het richt zich specifiek op het werken buiten Boekarest en biedt residenties met een beurs aan individuele Roemeense kunstenaars – een zeldzaamheid in Roemenië voor geluidskunst – en een collectieve residentie met een bekende naam uit de geluidskunst of field recording. De kunstenaar Simina Oprescu is één van de resultaten van Sambata Sonora’s inspanningen. Als videokunstenaar werd ze gegrepen door de verbeeldingskracht van geluid. Dus volgde ze verschillende workshops van Sambata Sonora en studeerde daarna in het buitenland, op zoek naar een praktijk met geluid. Bij de eerste Semi Silent Awards won ze dit jaar de publieksprijs voor haar werk ‘Drip Drop’.

‘De aanstekelijke omhelzing van radicale ideeën’

Op de namiddag van de tweede dag is de groep weer herenigd voor een bezoek aan het National Dance Centre, opgericht in 2004. Na 2 jaar nomadisch te zijn geweest, is de organisatie sinds 2013 actief in de huidige ruimte. Oorspronkelijk ontworpen als een ruimte voor dans, is de organisatie actief in het hybride veld tussen dans, theater en beeldende kunst. De energieke directeur van het instituut, Vava Stefanescu, toont ons de plannen voor de reconstructie van het nabijgelegen oude Senaatsgebouw, waardoor het een grote instelling zal worden. De architectonische plannen zijn afgerond en de reconstructie moet in 2021 klaar zijn. De vraag rijst of een dergelijke schaalvergroting voldoende budget overlaat voor de programmering. Hierop is nog geen duidelijk antwoord. De onafhankelijke kunstenaar in Roemenië heeft geen officieel statuut, wat de precaire omstandigheden waarin deze scène zich bevindt onderstreept.

De hybriditeit van het veld dat dit instituut vertegenwoordigt blijkt duidelijk uit de presentaties van de kunstenaars. Mihai Mihalcea, de oprichter van het instituut, vertelt over zijn artistieke alter ego dat de belichaming is van de kunstenaar Farid Fairuz. Deze fictieve persoonlijkheid creëert kritische performances over kapitalisme, seksualiteit, culturele productie en religie die een afspiegeling zijn van het falen van de samenleving.

Choreograaf en filmmaker Simona Deaconescu (Tangaj-collectief), creëert dansvoorstellingen die zich inspireren op wetenschappelijke theorieën als ‘non-locality in quantum-physics’ en futuristische filosofieën. Ze toont ons een werk met 15 dansers dat in het Nationaal Museum werd opgevoerd. Physical queer activist Paul Dunca vertelt over zijn hybride praktijk van popmuziek en performance. Toevallig krijgt een aantal van ons hem een paar dagen later in actie te zien in nachtclub Apollo111, waar hij de dj blijkt te zijn op een LGTBQ-feestje.

Later op de avond, na een heerlijke zelfgemaakte maaltijd door Apparatus 22 bij Tranzit.ro, serveren verschillende mensen ons hun ‘Wish for Bucharest’, als een manier om na te denken over nieuwe richtingen voor de toekomst. KILOBASE BUCHAREST wenst alle inwoners van Boekarest toe dat ze ‘de aanstekelijke omhelzing van radicale ideeën ontvangen’, vergezeld van de suggestie dat een team van ontwerpers het stadhuis van Boekarest overneemt en radicaal ingaat op alle ontwerpbehoeften van de stad. Niet in de stijl van ‘Dutch design’ – dat zou voor de mensen niet natuurlijk aanvoelen, maar op basis van extraverte Boekarest Kitsch. Deze liefde voor Flamboyante Kitsch uit Boekarest komt tot uiting in de keuze van een aantal van de restaurants waar we de volgende avonden eten, met name de Cercul Militar National.

Met haar wens voor Boekarest beschrijft Iuliana Dumitru van Tranzit.ro Boekarest als ‘een ziek lichaam waarvan de organen beter zouden moeten samenwerken’. Het is een beeld dat ik herken uit Gent, waar we de wens hebben geformuleerd dat het kunstenveld zichzelf gaat zien als een team van complementaire spelers. In Boekarest is de (financiële) afstand tussen het museum en de rest van de organisaties in het veld nog groter dan in onze contreien. Er is hier eenvoudigweg geen middenveld tussen musea en kleine zelfstandige ruimtes. Lees de bijdrage van Iuliana.

Met haar programma probeert het meer institutionele Tranzit.ro die rol op zich te nemen. De organisatie maakt deel uit van een Oost-Europees netwerk van Tranzit-ruimtes, gefinancierd door de Erste Foundation, een Oostenrijkse bank die liberale, democratische waarden en Europese cohesie ondersteunt. De organisatie blijft echter kwetsbaar: ieder jaar opnieuw is er de zorg dat ‘dit het laatste jaar zou kunnen zijn’. Ondertussen, met een geschiedenis van zeven jaar op dezelfde site, zijn ze een relatief stabiele organisatie, die regelmatig kritische internationale tentoonstellingen maakt en hun tuin als gemeenschapsruimte gebruikt. Buren komen hier samen om bloemen en planten op een ecologische en duurzame manier te verbouwen, wat een metafoor is voor het vinden van nieuwe manieren van samenleven, de zorg voor de omgeving en het cultiveren van eerlijke sociale relaties als remedie tegen individualisme en ongelijkheid.

Tranzit.ro herbergt ook projecten van gelijkgestemde initiatieven en hun medewerkers dragen als redacteur bij aan kunsttijdschriften. Projecten als het jaarlijkse ‘The end of the world festival’ suggereren dat onheil en dreiging nooit ver weg zijn. In deze omstandigheden is veel hoop gevestigd op Europese financiering. Ook al zijn de eisen heel specifiek, ‘je kunt altijd je eigen programma er tussen schuiven’.

De (financiële) afstand tussen het Nationaal Museum voor Hedendaagse Kunst en de rest van het veld is nog groter dan in onze contreien. Er is eenvoudigweg geen middenveld tussen musea en kleine zelfstandige ruimtes.

Tranzit.ro werkt formeel niet samen met het Nationaal Museum voor Hedendaagse Kunst. Ze staan kritisch tegenover het museum als instelling (‘hoewel het museum sterke onderzoekers heeft, krijgen deze niet de curatoriële bevoegdheid om hun ideeën te verspreiden’), maar zijn zeer positief over de collectie en de schatten uit het socialistische verleden. Tijdens onze dagen in Boekarest wordt herhaaldelijk verwezen naar de bijzondere collectie van het museum, vooral uit de sociaal-realistische periode. De collectie van het Nationaal Museum, gehuisvest in het Paleis van het Parlement, omvat 6000 stukken, maar curator Sandra Demetrescu bekent dat ze verspreid zijn over vele plaatsen en instellingen. In het verleden reisde er werk naar consulaten en culturele centra over de hele wereld en kwam nooit meer terug. Het proces om het werk te recupereren is traag en complex.

Op de vraag naar de rol van Tranzit.ro in lokale samenwerkingen, leggen ze uit dat met de recente wijdverspreide protesten tegen corruptie, iedereen zich verenigde in de straten van Boekarest, waardoor het gevoel ontstond dat ‘we allemaal dezelfde behoeften hebben’. Sindsdien komt het veld op een constructieve manier samen en werkt het aan een vereniging van onafhankelijke organisaties. Het potentieel is overal aanwezig.

Het Future Museum, gehuisvest in het Tsjechische culturele centrum van Boekarest, erkent de behoefte van de stad aan een middelgrote galerie die productiebudgetten ter beschikking stelt aan kunstenaars. Het programma speelt in op deze lokale behoefte en richt zich daarom alleen op grotere solotentoonstellingen van Roemeense kunstenaars en het ondersteunen van hun mobiliteit binnen Roemenië.

We zien een solotentoonstelling van Alexandra Croitoru, die later in 2019 in CC Strombeek bij Brussel te zien zal zijn in het kader van Europalia Roemenië (dat natuurlijk ook de context vormt voor onze reis naar Boekarest). Croitoru komt uit de fotografie en haar werk draait rond uiterst subjectieve historische reconstructies, gebaseerd op subjectieve fotoarchieven en beeldcollages. Het grote ‘Fresco voor Roemenië’ is een collage van knipsels die tien jaar geleden werd gemaakt, op basis van suggesties die mensen online konden doen – om aan te duiden welke mensen en gebeurtenissen volgens hen een stempel hebben gedrukt op de eerste 20 jaar na de revolutie. Met haar werk presenteert Croitoru afwijkingen van de officiële canon van de nationale geschiedenis ‘die de potentie hebben om het monopolie van de officiële stemmen te ondermijnen’ – een belangrijke positie in de context van het huidige nationalisme, waar ‘de officiële verhalen ver verwijderd zijn van de dagelijkse realiteit’.

Positief en onafhankelijk, maar in fragiele posities

Fotografie speelt ook een grote rol in het werk van Stefan Sava, die vertelt over zijn praktijk in Salonul de proiecte, een door hem, Alexandra Croitoru en kunsthistoricus Magda Radu gerunde mini-instituut, dat zich richt op de productie van tentoonstellingen met jonge Roemeense kunstenaars, educatieve evenementen en onderzoek naar Roemeense conceptuele kunst uit de jaren zestig en zeventig. Sava sprak ook over zijn betrokkenheid als bewaker en onderzoeker van het enorme particuliere fotoarchief dat door de overleden voormalige directeur van het Museum voor Hedendaagse Kunst werd nagelaten. Met enige terughoudendheid spreekt hij de ambitie uit dat dit archief de basis moet vormen voor een toekomstig museum voor fotografie, aangezien dit nog niet bestaat in Boekarest.

Naast het onderzoekswerk van Tranzit.ro en Salonul de Poiecte neemt het Institute of the Present, een initiatief van Alina Serban en Stefania Ferchedau, ook een belangrijke conserverings- en verspreidingsrol op het gebied van de kunsten op zich: het schrijven van recente kunstgeschiedenis van eind jaren vijftig tot vandaag. Zij noemen zichzelf een ‘langzame instelling’ en runnen een platform voor publicaties. Het Institute of the Present schrijft over ‘het verleden dat nog steeds leeft’, om beter te begrijpen waar deze geschiedenis over gaat. Omdat Roemenië geen klassieke kunstgeschiedenis heeft, produceren ze nieuwe concepten die de lokale geschiedenis helpen beschrijven, in plaats van alleen maar westerse concepten en taal te gebruiken.

Deze positieve en onafhankelijke geest is aanwezig in het kunstveld van Boekarest. Maar met veel mensen en plekken in fragiele posities, moet die positiviteit gevoed en bevestigd worden. Wat daarbij nodig lijkt te zijn, is wederzijds vertrouwen dat gezamenlijke initiatieven voedt – geen enkel cultureel veld kan daar genoeg van hebben. Laten we hopen op de door Mihai Lucáks gewenste metaforische aardbeving, om de verandering, institutionele moed en bescherming te brengen die dit ecosysteem nodig heeft.

Ruimtes en mensen

Onafhankelijk organisaties

• Institute of the Present
• ODD (onlangs omgevormd tot een collectief van 9 personen)
• Salonul de Proiecte
• Tranzit.ro Boekarest
• Template (Vlad Brateanu)

Commerciële galeries

• Anca Poterasu Galerij
• Suprainfinit Galerij

Musea / instituten

• CNDB (Nationaal Danscentrum Boekarest)
• MNAC (Nationaal Museum voor Hedendaagse Kunst)
• Toekomstig museum
• OAR Bucuresti (opdracht van de architecten, Boekarest)
• Goethe Institut (geluid / muziekroute)

Festival

• Sambata Sonora (geluid) – Anamaria Pravicencu
• Paradaiz (muziek) – Paul Breazu

Kunstenaars / kunstcollectieven

• Lea Rasovszky
• Olivia Mihaltianu
• Stefan Sava
• Alice Gancevici & Remus Puscariu
• Farid Fairuz
• Paul Dunca
• Simona Deaconescu
• Alexandra Croitoru
• Mihai Lukács
• Simina Oprescu (geluid / muziekroute)
• Sillyconductor / Rochite (geluid / muziekroute)
• Apparatus 22

Curatoren / onderzoekers

• Alex Axinte (architect, onderzoek), StudioBASAR
• Stefan Ghenciulescu (architect, auteur)
• Sandra Demetrescu (MNAC)
• Iuliana Dimitriu (transit.ro)
• Adriana Gheorghe (onderzoeker, schrijver)
• Alina Serban & Stefania Ferchedau (Instituut van het heden)
• Vava Stefanescu (CNDB)
• Cristina Stoenescu (AncaPoterasu Gallery)
• Suzana Vasilescu & Cristina Vasilescu (galerie Suprainfinit)
• Raluca Voinea (tranzit.ro)

Magazines

• Corner magazine
• Idea magazine

Deelnemers

Tom Bonte, Tanja Boon, Christoph De Boeck, Stijn Demeulenaere, Gatien Du Bois, Roel Heremans, Stijn Maes, Annelies Nagels, Isabel Van Bos, Bart Van Dijck, Danielle van Zuijlen, Ruben Vermeersch, Dirk De Wit, Lissa Kinnaer, Louise Osieka, Ecaterina Vidick, Roxane Bovet, Casper Fitzhue, Pierre-Philippe Hofman, Pierre Bernard.

Over de auteurs

Danielle van Zuijlen (1974) is een onafhankelijke curator (of sparring partner voor kunstenaars), initiator en adviseur. Zij maakt deel uit van het team dat onlangs de nieuwe experimentele Kunsthal Gent heeft opgericht.

Met dank aan geluidskunstenaar Stijn Demeulenaere voor zijn bijdrage over de geluidsroute.