Perspectief Curator #1 — Benedict Vandaele

Bie Terweduwe (BT) sprak met hem in opdracht van Kunstenpunt, als een van de curatoren die aan bod komen in de reeks Perspectief Curator.

Bie Terweduwe: Wat betekent curator-zijn voor jou?

Als onafhankelijk, freelance curator beschouw ik de term ‘curator’ als een dynamisch begrip. De wisselende aard van projecten zorgt continu voor de herdefiniëring van het woord. Algemeen wordt het curatorschap omschreven als ‘het organiseren van culturele evenementen’ maar een grote groep mensen denkt dat het louter gaat om selecteren en presenteren van artistieke creaties. Mijn curatoriële praktijk richt zich op moderne en hedendaagse beeldende kunst en gaat veelal gepaard met verschillende opdrachten.

Communicatie, productie en budget behoren niet zelden ook tot mijn takenpakket. De mate waarin ik verantwoordelijk ben voor een project hangt sterk af van het budget — als dat er al is — en van de partners die al dan niet betrokken zijn met een expositie.

BT: Hoe ziet je werkschema eruit?

Elke week ziet er anders uit en dat is zeer aangenaam. Na een studietijd van negen jaar, heb ik me in oktober 2018 ingeschreven onder een zelfstandig statuut. Naast cureren behoren ook schrijven, spreken en adviseren tot mijn activiteiten. Het brengt een enorme vrijheid met zich mee waardoor het mogelijk is om te werken met kunstenaars, musea, galerijen, tijdschriften, kunstliefhebbers en een groep partners met uiteenlopende missies. Met bepaalde partners als S.M.A.K., TheArtCouch en Prof. Steven Jacobs (UGent) is het mogelijk om voor meerdere initiatieven samen te werken. Onder hun vleugels lukt het net iets beter om professioneel door te groeien omdat het contact minder vluchtig is. Momenteel ben ik ook enkele uren per week actief buiten de kunstwereld. Als leraar esthetica deel ik mijn passie voor kunst met een flinke groep derdegraadsleerlingen van het Sint-Andreaslyceum Sint-Kruis.

Na een opening en heel wat korte gesprekken met een divers publiek, breekt dan een moment van rust aan, meestal gepaard met een soort van leegte die enkele dagen aanhoudt.

Benedict Vandaele

De kans bestaat dat ik in de toekomst mijn zelfstandigheid volledig zal uitbouwen. Niettegenstaande doet het deugd om een minimale vorm van structuur en wat financiële zekerheid te hebben. Mocht alles in de toekomst op een gelijkaardig elan verder gezet kunnen worden, dan blijf ik een gelukkig man en ga ik waarschijnlijk nooit op pensioen.

BT: Kan je gemakkelijk een onderscheid maken tussen vrije tijd en werk?

Ik heb altijd een druk levensritme gehad, een vorm van rusteloosheid typeert me.

Meerdere dagen per week werk ik laat en veelal sta ik op tussen 7.30 en 8.30. Het afgelopen jaar heb ik wel geleerd om af en toe alles even opzij te zetten. Iedereen bereikt op een gegeven moment zijn plafond wat veelal hand in hand gaat met contraproductiviteit. Dan probeer ik mijn vrienden en familie iets meer te zien of trek ik er op uit. Ook heb ik enkele maanden geleden besloten om driemaal per week te sporten. Maar wat vast staan, als je in en voor de kunstwereld wil werken, dan moet je open staan om hard te werken.

Ook stel ik geregeld m’n efficiëntie in vraag als jonge freelancer. Voor al deze zaken is goed om regelmatig ervaringen uit te wisselen met concullega’s. Zo ga ik bijvoorbeeld af en toe iets drinken met journalist en kunstschrijver Tamara Beheydt. Als leeftijdsgenoten hebben we een groot wederzijds respect voor elkaars activiteiten en tot zover hebben we gelijkaardige paden bewandeld. Vanuit ons enthousiasme zijn we beide zeer vertrouwd met de lokroep van de kunsten. Daarom vinden we het als kunstprofessionals belangrijk om ook daarnaast te genieten van een kwalitatief, interessant leven.

BT: Ben je stressbestendig?

Van nature ben ik gevoelig voor stress, meestal getriggerd door tijd. Een goede planning zorgt voor de ‘nodige’ rust op elk uur van de dag en moet kwalitatief werk garanderen. Jammer genoeg kan je jezelf niet genoeg wapenen tegen allerhande toevalsfactoren. Die komen voornamelijk tijdens het cureren tevoorschijn. Creativiteit en adrenaline gaan dan hand in hand om de beoogde doelen te halen.

Het gevoel tijdens en kort na de opening van een tentoonstelling is trouwens een unieke ervaring. Als curator werk je maanden aan een expo en dan finaliseer je op een gegeven moment de belangrijkste opdrachten ( met uitzondering van afbraak, communicatie en analyses). Na heel wat korte gesprekken met een divers publiek, breekt dan een moment van rust aan, veelal gepaard met een soort van leegte die enkele dagen aanhoudt.

BT: Op welke manier maak je een selectie van kunstenaars?

Als curator vind ik het belangrijk om voornamelijk te vertrekken vanuit maatschappelijk tendensen als psychologie of ecologie. Soms werk ik ook vanuit een interesse in een bepaald oeuvre, zoals bijvoorbeeld Raoul De Keyser. Een specifiek historisch fenomeen zoals bijvoorbeeld de historische triënnales van Brugge kan eveneens een stimulans zijn om alleen of in groep een expo te organiseren.

Het startpunt voor deze expo was het gebrek aan musea voor moderne hedendaagse kunst voor en na WOII, met uitzondering van het beeldenpark Middelheim. Deze tendens zette zich door tot de jaren zeventig van vorige eeuw. Dit stramien werd doorbroken door figuren als Willy Van den Bussche (PMMK, nu Mu.ZEE), Jan Hoet (S.M.A.K.) en Flor Bex (M HKA). De historische triënnales van Brugge uit 1968, 1971 en 1974 waren dus van cruciaal belang om het werk van (opkomende) moderne/hedendaagse kunstenaars te tonen aan het publiek. Denk maar aan kunstenaars als Marcel Broodthaers of Raoul De Keyser.

Ik probeer het midden te houden tussen gastheer en coach. Best uitdagend, aangezien ik, net als de kunstenaars, steeds druk in de weer ben met allerhande projecten.

Benedict Vandaele

In BOZAR presenteerde ik een display met archiefstukken van Musea Brugge en Provincie West-Vlaanderen. Er was eveneens een monitor met de drie historische reportages uit het VRT-archief. Als ik aan een tentoonstelling werk maak ik, na een grondige studie, een lijst aan met kunstenaars die ik graag zou uitnodigen. Veelal heb ik al een beeld van hun voornaamste drijfveren door hun aanwezigheid op tentoonstellingen, magazines en sociale media.

Ook leer ik geregeld boeiende kunstenaars kennen door te praten met andere kunstenaars maar evengoed via collega’s en liefhebbers. Als eerst een tentoonstellingsvoorstel moet gemaakt worden, dan probeer ik de kunstenaars per e-mail te contacteren met de vraag of ze interesse hebben om samen te werken. Vertrekt het initiatief vanuit mezelf, dan kan ik ze direct warm maken om deel te nemen. Na een e-mail of een telefoongesprek is het wel de bedoeling om zo snel mogelijk af te spreken, bij voorkeur in het atelier.

BT: Op welke manier kan je jouw creativiteit uitdrukken?

Creativiteit onthult zich in de vele keuzes die je maakt. De beslissing om te werken met een of meerdere aspecten van een thema, de kunstenaarsselectie, de ophanging van de werken maar evengoed de indeling en vormgeving van een catalogus of de extra activiteiten die je organiseert voor het doelpubliek.

Vanzelfsprekend gebeuren vele keuzes in samenspraak met de partners en de kunstenaars. Goede communicatie en heldere afspraken zijn van groot belang zodat niemand met een slecht gevoel naar huis gaat. Wel moet iedereen een open houding hebben om tot een consensus te komen. Bij moeilijke situaties draagt de curator meestal de eindverantwoordelijkheid, dus hij of zij hakt finaal de knoop door: onoverkomelijk wanneer het gaat om een tentoonstelling met een grote groep kunstenaars.

BT: Hoe zou je je rol omschrijven ten opzichte van de kunstenaar?

Om te beginnen is het goed om te beseffen dat ik met kunst mijn boterham verdien. Daarom probeer ik me op te stellen als iemand die het midden houdt tussen een gastheer en een coach. Een uitdagende visie met een idealistisch tintje aangezien ik, net als de kunstenaars, steeds druk in de weer ben met allerhande projecten.