Normen op de schop: samenvatting van de tweede Fair New World-talk

Louter streven naar relance is niet genoeg als je dit moment niet gebruikt om dingen die fout lopen te herdenken. Sommige dingen kun je zelf – hulp bieden aan mensen die tussen de mazen van elk vangnet glippen, op micro-schaal experimenteren met andere vormen van samenleven en -werken, of nog: enkel werken met partners die aantoonbaar streven naar meer fairness en inclusiviteit.

Voor andere zaken is verzet nodig. Vorige zomer zagen we dat dat verzet soms regels breekt, maar dat is niet de schuld van de mensen die op straat komen. 

“Wie op straat komt is niet gehoord. De mensen die niet geluisterd hebben zijn daarvoor verantwoordelijk.”

Josefien Cornette

Hoe verander je een systeem dat mensen uitsluit, de aarde uitput en normen oplegt die voor steeds meer mensen onhaalbaar zijn? Denk bijvoorbeeld aan mensen met fysieke, cognitieve of mentale beperkingen: hoe herzetten we de norm opdat zij op een faire manier participeren?

Of denk aan de gevolgen van corona-regels voor wie niet aan impliciete verwachtingen voldoet: die niet ruim woont, of geen bankkaarten heeft en dus niet “contactless” kan betalen? Je neemt de tijd om te redeneren vanuit zorgzaamheid. 

“Het schaarstedenken kan op de schop en we moeten leren redeneren vanuit overvloed, solidariteit en wederkerigheid.” 

Melat Gebeyaw Nigussie

Dat is niet enkel een zaak van normen herbepalen. Vertraging lijkt noodzakelijk voor al wie op duurzame wijze in de kunsten aan de slag wil blijven. Althans, dat suggereerde Aurélie Nyirabikali Lierman tijdens de eerste talk: ze wil kunst maken voor de rest van haar leven, maar dan moet ze er wel op toezien dat haar lichaam en geest gezond blijven. Met de productiviteitsverwachtingen die ons systeem vandaag stelt is dat moeilijk. 

De pandemie heeft aanleiding gegeven tot grotere solidariteit in het kunstenveld. Rachida Lamrabet waarschuwt ervoor dat die solidariteit een zaak van het beleid en van organisaties zou moeten zijn, eerder dan van makers. Wie bezig is met overleven heeft weinig tijd of mentale ruimte voor andere overwegingen. 

Wat kan het beleid dan doen? Het kan dwingender optreden wanneer het gaat over fair en inclusief werken, zodat individuele makers, die in een andere machts- of onderhandelingspositie zitten, hen daar niet op hoeven aan te spreken. En het kan ruimer kijken dan productiewaardeketens, output en disciplinaire vakjes.

“Kunstenaars zijn bezig met hybride vormen, als je ze verplicht in een vakje te gaan zitten, snoer je de verbeelding en de creativiteit. Zeker nu: we zitten in een pandemie die hen dwingt anders te gaan werken.”

Rachida Lamrabet

Ook bij kunstorganisaties bestaat nog veel verbetermarge, maar Rachida stelt vanuit haar werk voor sCan & Do wel vast dat het streven naar inclusiviteit door steeds meer organisaties écht ernstig wordt genomen. Dat we er daarmee nog niet zijn is ook duidelijk.

“Jaar na jaar werd universiteiten gevraagd om lessen digitaal te organiseren, in functie van een grotere toegankelijkheid. Dat bleek nooit mogelijk. Wat zien we nu? Luttele tijd na uitbraak van de pandemie gaat alles online. Dan is het geen kwestie van niet kunnen maar van niet willen.”

Josefien Cornette

Herbekijk de talk hieronder of download het transcript.