Kunst- en vliegwerk
Slecht nieuws in de krant: in Vlaanderen stijgt de CO2-uitstoot in plaats van te dalen. Het was op vrijdag de dertiende oktober 2017 dat de Europese milieuministers bijeenkwamen om een stand van zaken op te maken. Voor ons echt een ongeluksdag, want België hinkt effectief achterop.
De Belgische Directeur-generaal Klimaat bij de Europese Commissie, Jos Delbeke, wijt dat voornamelijk aan het transportbeleid in ons land. Terwijl overheden werken aan een betere afstemming van het beleid voor infrastructuur, openbaar vervoer en fiscaliteit, komen cultuurwerkers met creatieve oplossingen.
AB, kunstinstelling in Brussel, berekent sinds 2008 om de twee jaar de ecologische voetafdruk van de werking. Na een scherpe daling in de eerste jaren, blijft het streefdoel om elke meting 5% lager uit te komen dan de vorige. Een mobiliteitsplan voor medewerkers, artiesten en leveranciers maakt al jaren deel uit van de aanpak. AB wil ook de bezoekers betrekken: sinds 27 april 2016 kan elke bezoeker aan een voordeeltarief met de trein naar een concert en terug. Na het concert zijn de uren van vertrek van de treinen in station Brussel-Centraal te lezen op grote schermen in de foyers van de concertzaal.
Greentrack Antwerpen publiceerde begin 2015 de resultaten van een publieksonderzoek waaruit bleek dat 2 op 3 verplaatsingen naar cultuur in Antwerpen duurzaam gebeuren. Een meerderheid van de bevraagde participanten verplaatsen zich met carpool, openbaar vervoer of de fiets naar cultuurbestemmingen. De leden van Greentrack Kortrijk stelden hun bezoekers begin 2017 dezelfde vragen en kwamen tot andere resultaten. Uit de vergelijking gaf het verschillend aanbod van openbaar vervoer de verklaring: in Antwerpen is vooral de tram een populair vervoermiddel en die is er in Kortrijk niet. Een aantal problemen kan de cultuursector niet alleen oplossen: een ruimer en beter afgestemd aanbod van het openbaar vervoer, meer openbare fietsenstallingen en veiligere fietspaden.
Vijf jaar geleden dachten we met een groep kunstenaars en kunstenwerkers na over alternatieven voor internationale vluchten, zoals bekend verantwoordelijk voor de grootste CO2-uitstoot van alle manieren om te reizen. We brachten toen de opties in kaart voor drie optredens van Flat Earth Society in Budapest, Passau en Munchen. Met zeventien mensen in een bus zou de laagste uitstoot hebben, maar meer reistijd vragen. In de combinatie van één vlucht en drie treinreizen, kon een compromis gevonden worden dat een verlaging van de CO2-uitstoot met 37% gaf in vergelijking met alle trajecten vliegen. Compensatie van de CO2-uitstoot van de vluchten Brussel-Budapest via Treecological kost vandaag 202,28 euro.
Dit zijn slechts drie praktijkvoorbeelden en ze leggen een paar uitdagingen bloot. In een falend systeem kan de kunstensector niet op eigen kracht alleen de impact van mobiliteit verminderen. Van de moedigen die de uitdaging toch aangaan vraagt het verduurzamen van verplaatsingen tijd; om alternatieven te onderzoeken, om bewuste keuzes te maken, om trager te reizen.
Want de strijd tegen klimaatverandering is hoogst eigenaardig. Anders dan bijna alle maatschappelijke protesten die er ooit zijn geweest, is dit geen strijd voor méér van iets, maar voor versobering. Het is geen strijd voor meer vrijheid, maar juist voor minder. En het merkwaardigste van alles: het is geen strijd tegen anderen, maar een strijd tegen onszelf.
Met deze paragraaf besloot George Monbiot zijn boek Hitte. Hoe voorkomen we dat de planeet verbrandt? (2006/2007). In de Nederlandse uitgave heb je dan 312 pagina’s lectuur over klimaatverandering en of we die nog kunnen stoppen achter de kiezen. Tien jaar later blijft de doelstelling dezelfde: de CO2-uitstoot drastisch verminderen.
Volgens Jan Rotmans, hoogleraar transitiekunde aan de Erasmusuniversiteit Rotterdam, hebben we een evolutionaire revolutie nodig. Hij gebruikt schijntegenstellingen zoals: radicaal veranderen in kleine stappen, gaan voor de lange duur én successen op korte termijn, haast én geduld. Wezenlijke veranderingen gaan volgens hem over mensen en niet over systemen. Zelf verantwoordelijkheid opnemen is de eerste stap in het proces. Dan ben je klaar om te leren van anderen, die kennis te vertalen naar je eigen context en medestanders te motiveren om mee te leren en te werken.
Een voorbeeld om zo’n proces concreet te maken. Bij Kunstenpunt was de eerste stap de volledige terugbetaling van duurzaam woon-werkvervoer (combimobiliteit: van deur tot deur met fiets en/of openbaar vervoer). Dienstverplaatsingen werden daarna bijna vanzelf ook duurzamer, zeker na onze verhuis naar de Ravensteingalerij, bij wijze van spreken boven Brussel-Centraal. In 2016 deden een aantal collega’s een experiment om meer de trein te nemen en minder te vliegen naar buitenlandse bestemmingen (reistijd is werktijd). Vanaf dit jaar compenseren we de CO2 van vluchten via Treecological binnen het bestaande budget.
Heb jij een ervaring die je wil delen, laat het ons weten via nikol@kunsten.be.
