Kroniek Publiek: hoe de relatie met het publiek openbreken?

In de kunsten staan we er dikwijls voor open om de relatie met het publiek te bevragen of open te breken. Verschillende spelers hebben daar al heel wat experimenten rond opgezet.

Denk maar aan een museum dat jongeren die rondhangen op het museumplein naar binnen haalt; bewoners die culturele activiteiten organiseren in een herbestemde kerk; of mensen die intieme concerten of tentoonstellingen opzetten in hun woonkamer; 2000 pokémonjagers die tokens verzamelen tussen de kunstwerken in de publieke ruimte; wijkjury’s die samen met de programmator beslissen welke voorstellingen er in hun cultuurcentrum te zien zullen zijn; een kunstenaar die samen met bewoners werkt aan voedselbedeling of seniorenopvang; …

Meer dan een passieve gebruiker

De ‘relatie met publiek’ komt dus voortdurend terug in de kunsten. De toeschouwer is niet altijd de abstracte en passieve eindgebruiker die (hopelijk) een kaartje koopt voor een concert, voorstelling of tentoonstelling. Met publieksverbreding en -verdieping zijn we al decennialang vertrouwd. Organisaties en makers onderhouden actieve relaties met een publiek dat ze zorgvuldig opbouwen en uitbreiden, vaak met een groeiend bewustzijn voor mensen die ze (nog) niet bereiken of die andere referentiekaders hebben over kunst en cultuur.

Maar daar blijft het niet bij. De afgelopen jaren werd ook ingezet op tweerichtingsverkeer tussen kunst en publiek in de vorm van co-creatie, co-programmatie en experimenten waarbij het publiek inspraak heeft in besturen en jury’s. Dit soort initiatieven breken de klassieke waardeketen open: het publiek ontpopt zich tot een volwaardige speler die zich laat gelden en die een veelheid van geschiedenissen, leeftijden, genders, culturele referentiekaders … met zich meebrengt.

Wat als het publiek buiten de lijntjes kleurt?

Maar “het publiek” durft zich ook te onttrekken aan de visie die we er als sector op projecteren. Wat als het publiek bijvoorbeeld buiten de voorziene lijntjes kleurt en zelf initiatief neemt? Hoeveel rek zit er op de manier waarop we de relatie met publiek vormgeven? Wat is de impact op de manier waarop we kunst begrijpen en waarderen? Hoe geef je al dan niet de ruimte aan een publiek dat zelfstandig en mondig reageert?

En wat als het publiek zo’n actieve relatie helemaal niet ziet zitten, of liever geen initiatief neemt? Wat als het publiek gewoon wil genieten, ontspannen, op zoek is naar schoonheid en gezelligheid? Hoe gaat de kunstensector daarmee om?