Hoe vergoed je een beeldend kunstenaar?
Nieuwe richtlijn en online tool voor de verloning van kunstenaars en curatoren
“Je doet het uit passie en niet voor het geld”, “je mag blij zijn dat je mag tentoonstellen voor de eer of voor de stijgende marktwaarde”. Het zijn slechts enkele van de uitspraken die beeldend kunstenaars vaak te horen krijgen. Twee derde van alle Vlaamse beeldend kunstenaars krijgt vandaag geen vergoeding voor zijn/haar werk. We willen met deze situaties komaf maken en het waarderen van artistieke prestaties voortaan omzetten in de vorm van een juist loon.
70% ontvangt geen vergoeding
Van alle kunstenaars hebben beeldend kunstenaars gemiddeld het laagste inkomen.* Slechts 30% van de kunstenaars geeft aan dat ze vergoed worden voor het maken van eigen werk of het tentoonstellen ervan. Ook onderzoek en prospectie, vaak heel tijdsintensief werk, worden meestal niet vergoed. Om rond te komen combineren de kunstenaars hun artistieke praktijk met een betaalde job buiten de sector. Ook voor freelance curatoren is de situatie gelijkaardig. Ondanks de verhoogde aandacht voor “fair practice” en “fair pay” in de kunstensector heerst er nog altijd een diepgewortelde traditie om kunstenaars en curatoren te vergoeden met symbolisch kapitaal zoals uitstraling of netwerkmogelijkheden.
Sterke verschillen in de vergoeding bij organisaties
Onderzoek van Eva Vanacker toont aan dat slechts een deel van de organisaties een apart bedrag voorziet voor verloning in het productiebudget. Als een organisatie een loon voorziet gaat het meestal om vaste bedragen per project of tentoonstelling die niet in verhouding staan met de hoeveelheid werk. Bovendien verschillen de gebruiken rond vergoeding sterk tussen organisaties.
Het onderzoek “Loont Passie” van Kunstenpunt bevestigt dat beeldend kunstenaars als groep de laagste verdieners zijn van alle kunstenaars. Kunstenpunt bracht in 2020 vertegenwoordigers van kunstenaars, kunstenorganisaties en curatoren bij elkaar om samen een richtlijn voor verloning in de beeldende kunsten uit te werken die (structureel) gesubsidieerde organisaties zullen toepassen voor het indienen van aanvragen voor werkingssubsidie in december 2021, en voor de volgende ronde projectsubsidieaanvragen in mei 2022.
Dirk De Wit, Kunstenpunt
Nieuwe richtlijn voor een eerlijk loon: hoe bereken je dat?
In de herfst van 2020 startte een werkgroep met het opstellen van een afsprakenkader voor de juiste verloning van beeldend kunstenaars en freelance curatoren. De werkgroep houdt daarbij rekening met de principes van ‘Juist is Juist’, een online toolbox met heldere en eerlijke praktijken voor samenwerkingen in de kunstensector.
De juiste verloning wordt berekend aan de hand van volgende principes:
- tijd als een parameter voor een juiste vergoeding, gekoppeld aan de geldende loonschalen
- een haalbaar projectbudget waarin het afgesproken loon gescheiden wordt van andere budgetposten
- afspraken over het gebruik van bestaand werk in de vorm van een presentatievergoeding
- andere financiële afspraken over vervoer, verzekering, aankoop en verkoop
- alle afspraken worden schriftelijk vastgelegd
En een nieuwe online rekentool
Om kunstenaars, curatoren en organisaties te helpen om de richtlijn om te zetten in de praktijk werd er ook een vergoedingscalculator gemaakt. Hiermee bereken je een juiste vergoeding voor kunstenaars en curatoren, zowel in de vorm van loondienst als in de vorm van een vergoeding voor een zelfstandige.
De nieuwe richtlijn en de calculator kan je vanaf nu terugvinden op de website van Juist is Juist.
*Onderzoek Loont Passie (Kunstenpunt 2016)
Juist is juist?
Juist is Juist is een platform en toolbox. Het definieert heldere en eerlijke principes en praktijken voor samenwerkingen in de kunstensector. Juist is Juist kwam tot stand in een lang traject met veel partners, onder coördinatie van oKo (Overleg Kunstenorganisaties).
Beleidsvisie van de Minister
De richtlijnen en de calculator komen tegemoet aan de beleidsvisie van Minister Jambon. In zijn visienota gaf Minister Jambon aan dat hij de positie van de beeldende kunstensector en van de individuele kunstenaars in het bijzonder wil versterken door o.a. een calculator uit te werken voor een juiste verloning.
Bovendien werden de principes van “fair practices” in het Kunstendecreet opgenomen. Het gaat om solidariteit, duurzaamheid, transparantie en verantwoordelijkheid. Elke organisatie die een werkingssubsidie toegekend krijgt voor de periode 2023-2027 zal die principes moeten omzetten in een intern reglement.
Werkgroep
Deze richtlijn is het resultaat van overleg tussen partijen die Kunstenpunt (Dirk De Wit en Nikol Wellens) samenbracht. De werkgroep bestaat uit de leden van de werkgroep Beeldende Kunsten van oKo (begeleid door Els Vanheusden, Niek Verlinden en Anne-Marie Croes), NICC (vertegenwoordigd door Yannick Ganseman) en SOTA (State of the Art – vertegenwoordigd door Katrien Reist). Cultuurloket (vertegenwoordigd door Marie-Louise Reedijk) was betrokken als expertisecentrum rond zakelijke ondersteuning voor de cultuursector. De musea voor hedendaagse kunst die verenigd zijn binnen het CAHF (Contemporary Art Heritage Flanders) hebben zich in de loop van 2021 aangesloten bij dit traject.
Kunstenaars, curatoren en organisaties die deze richtlijn onderschrijven
- NICC
- SOTA
- oKo werkgroep beeldende kunst: AAIR, AR-TUR, CIAP, De Nieuwe Opdrachtgevers, Etablissement d’en face projects, Extra City, JUBILEE, KIOSK, Kunst in Huis, Kunsthal Gent, LLS Paleis, M – Museum Leuven, M HKA, Manoeuvre, Museum Dhondt-Dhaenens, Netwerk Aalst, Ruimte Morguen, Vonk, WARP, WERKTANK en Z33
- CAHF (musea voor hedendaagse kunst)
Calculator
De vergoedingscalculator werd gemaakt door Cultuurloket, Marie-Louise Reedijk
