Hoe gaat het nu met 51%?

Het doel van 51%: het kleinst mogelijke meerderheidsaandeel (51%) van de kunstensector (audiovisuele en beeldende kunsten, muziek & podiumkunsten) in de handen krijgen van kunstenaars.

De situatie vandaag: bijzonder veel kunstenaars voorzien vandaag in hun levensonderhoud met een job buiten de kunstensector. Vaak is het een job die weinig tot niets te maken heeft met hun kunstenaarschap. Ze verdienen zo het geld dat nodig is om zowel de boterham te betalen als om te investeren in de eigen kunstenaarspraktijk.

Bekijk de cijfers van het onderzoek naar de sociaal-economische positie van Kunstenpunt.

***

Na de selectie van 51% als een van de vier D.I.T.-projecten van Kunstenpunt werd de grootte van het initiële idee aangepast naar een beheerbaar D.I.T. project, beheerbaar in tijd en financiële steun, met begeleiding van Kunstenpunt en externe coach Tine Holvoet. 51% werd en wordt verder concreet gemaakt. We willen op een transparante wijze, en rekening houdend met de organisatorische werking van de kunstorganisaties, de positie van de kunstenaar op de eerste plek krijgen.

***

51% publiceerde een eerste vacature op zoek naar een ‘Actieve kunstenaar voor tijdelijke, operationele ondersteuning’, een deeltijdse functie met een vooropgezette verloning die 51% van het budget bedraagt.

De vacature was een eerste ‘publiek maken’ van 51% en lokte vele reacties uit. Voornamelijk van kunstenaars die 51% als een strikte regelgeving en/of vooropgestelde verplichting interpreteerden. De vrijheid van de kunstenaar om zelf te kiezen hoe in het levensonderhoud te voorzien leek in het gedrang te komen. Die interpretatie en perceptie stelde 51% nooit voorop. Maar dit soort van reacties geeft wel aan dat de idee van 51% werkt als bewustmakingscampagne: het zet aan tot converseren, reageren, onderzoeken en uitdagen, op alle fronten, zowel door kunstenaars als organisaties.

Sarah Hendrickx, beeldend kunstenaar en onderzoeker met de socio-economische positie van de kunstenaar als onderwerp van haar huidig doctoraatstraject startte in juni met de operationele ondersteuning van 51%. Een onwaarschijnlijk geslaagde match.

***

Een maand later werd de 51% -website publiek gemaakt: www.51procent.be.
Na een oplijsting op basis van de veldkennis van Kunstenpuntmedewerkers, ging Sarah verder op zoek en vond ‘51% kunstenaars avant la lettre’, kunstenaars die reeds in operationele en ondersteunende functies aan de slag zijn of waren binnen kunstorganisaties. Ze deelden hun ervaringen, positief en negatief. Van kunstenaars die op begrip kunnen rekenen van de organisatie waarvoor ze werken, over organisaties die blij zijn met de kunstenaar in dienst omdat die een unieke kijk en een uitgebreide kennis van de sector met zich meebrengt. Maar ook van kunstenaars die enkel geloven in een gezamenlijk verhaal wanneer de job een weerspiegeling is van de eigen kunstpraktijk of kunstenaars die de praktijk, door de veeleisendheid of de nieuwe uitdaging van de job, aan de kant schuiven. Je kan de getuigenissen lezen op www.51procent.be.

Daarnaast gaat Sarah op zoek naar getuigenissen van organisaties, zodat we beide kanten van het verhaal kunnen delen. Ben je een organisatie met ervaringen die je wilt delen over werken met kunstenaars in operationele en ondersteunende functies: contacteer ons op info@51procent.be.

***

356 kunstorganisaties in Vlaanderen en Brussel ontvingen een korte enquête om te peilen naar de stand van zaken vandaag.

Hoeveel kunstenaars zijn er vandaag aan de slag in kunstorganisaties? Hoeveel kunstenaars zitten er in het bestuur? Wat is de meerwaarde of juist de uitdaging om kunstenaars in dienst te nemen?

Bij het afsluiten van de enquête ontving 51% slechts 67 volledige antwoorden. Wat slechts 18,8% van de ondervraagden is. Of dat cijfer representatief is voor de sector kunnen we moeilijk stellen. Bovendien kunnen we ons afvragen of het niet net de meest bereidwillige organisaties waren die de enquête invulden en de resultaten bijgevolg het meest positieve beeld mogelijk bieden van de kunstensector.

De meest opvallende resultaten leren ons dat er al heel wat organisatie-respondenten kunstenaars in dienst hebben.

• 78% van de respondenten had minstens 1 kunstenaar in dienst binnen een ondersteunende/omkaderende functie.
• 22% van de kunstorganisaties heeft geen enkele kunstenaar als medewerker.
• 51% streeft ook naar een meerderheidsaandeel in de raden van bestuur: met nog geen 10% kunstenaars in de raden van bestuur is er nog heel wat werk.
• Reeds verschillende organisaties zijn nu al 51%! 16,7% van de organisatie-respondenten met kunstenaars in dienst zitten over de magische grens van het meerderheidsaandeel.

Samengeteld werken er binnen de ondervraagde organisaties 928 medewerkers, waarvan 102 kunstenaar zijn. Dit is slechts 11%. De helft daarvan is in dienst met een vast contract, de anderen zijn verbonden aan de organisatie met een contract bepaalde duur, als interimmedewerker, zelfstandige of met een vrijwilligersvergoeding.

Willen kunstenaars wel binnen de kunstensector werken en bovendien een functie uitvoeren die niet per se kunstzinnig is? 51,7% van de ondervraagde organisaties gaf aan dat ze op geregelde basis sollicitaties binnen krijgen van kunstenaars. Waarom deze cijfers zich niet verder vertalen binnen het personeelsbestand lijken de organisaties te wijten aan het niet voltijds beschikbaar zijn van de kunstenaar en de flexibiliteit die de kunstenaar nodig zou hebben. De hr-medewerker is ook bang dat de kunstenaar zijn eigen praktijk steeds voorrang zou geven op de nieuwe functie.
Uit de praktijk leren we echter dat dit vaak net omgekeerd is. Alexandra Meijer is algemeen coördinator bij WISPER en gaf toe dat ze zo erg kan opgaan in haar job bij de organisatie dat ze niet altijd voldoende kan werken als choreograaf. De juiste balans zoeken, zowel voor de kunstenaar als voor de organisatie, is een van de punten die we als 51% met organisaties en kunstenaars willen bespreken en ondervragen.

Tot slot bracht de enquête ook inzicht in wat voor jobs momenteel door kunstenaars worden beoefend. Verrassend genoeg, zien we kunstenaars in een grote verscheidenheid aan functies én op verschillende niveaus. We zien ze in jobs die een grote invloed kunnen hebben op de hele organisatie, maar evengoed op plekken waar de invloed niet verder reikt dan de persoonlijke werksfeer. We vonden artistieke leiders, productiemedewerkers, programmatoren en artistieke directeurs. We zagen technici, bibliotheekmedewerkers, administratief medewerkers, consulenten en onthaalmedewerkers. Alsook een barman, een transitie- en diversiteitsmedewerker, een zakelijke leider en verschillende communicatiemedewerkers.

Kunstenaars zijn er in alle vormen en formaten, met een enorm arsenaal aan kwaliteiten.

***

Ondertussen publiceerde Kunstenpunt zelf enkele vacatures, waarbij ze het voortouw namen en in de vacature het zinnetje “Kunstenaars met een actieve praktijk worden aangemoedigd om te solliciteren” drukten. Een bijzondere steun voor 51% om dit als standaard op te nemen, met de bijhorende bereidheid om na te denken over de mogelijke gevolgen voor de organisatie indien er kunstenaars op afkomen.

Onverwacht ontving 51% ook hier reacties op, deze keer van de kant van kunstorganisaties, die ons lieten weten de idee van 51% te appreciëren en zelf al langer nadenken om de kunstenaarspositie te versterken vanuit de organisatiekant. Maar het openzetten voor kunstenaars om te solliciteren voor een functie als ‘algemene leiding van Kunstenpunt’, zagen ze als een onrealistisch wapenfeit .

Opmerkelijk is de gelijkenis van perceptie hier met die van kunstenaars eerder. Het officiële 51% standpunt is vrij eenvoudig. Er bestaat geen enkele functie die een kunstenaar niet kan uitoefenen. Of de praktijk van de kunstenaar lijdt onder de keuze van de kunstenaar? Dat is aan de kunstenaar zelf om te bepalen. Of de werking van de organisatie lijdt? Net hetzelfde antwoord. Als we collectief niets veranderen zal er nooit verandering komen. Geef toe, een kunstenaar als algemeen leider van een kunstorganisatie klinkt toch zeer mooi! Er zijn meer dan genoeg voorbeelden van kunstenaars die het deden en doen. Sommige internationale kunstenaars zoals een Theaster Gates incorporeerde het zelf in zijn praktijk. Als je de getuigenissen naleest op de 51% website, vind je zelf een voorbeeld van Kunstenpunt die beeldend kunstenaar Sam Eggermont als zakelijk leider heeft.

***

51% heeft als bewustwordingscampagne nog wat afstand af te leggen. De resultaten van de enquête worden publiek gemaakt en er wordt gezocht en op stap gegaan om bereidwillige organisaties te vinden die actief het 51% idee willen vormgeven. Ben je geïnteresseerd als organisatie, of wil je meer info of een gesprek, geef ons een seintje!

Voor 51% is het duidelijk: elke kunstenaar — die uit noodzaak moet bijverdienen naast de praktijk — die graag in een kunstorganisatie wil werken, de juiste kwaliteiten heeft voor openstaande functies, maar de kans niet krijgt en bijgevolg in een andere sector zit, is een immens verlies voor de kunstensector. De Gentse universiteit stelt: Durf Denken. Wij hopen een kunstensector te vinden die stelt: Laat ons creatief zijn!