Toekomstleegte? De laatste vier Tuesday Talks samengevat.

Over urgentie en toekomstdenken

Met onze laatste Tuesday Talk wilden we speculeren over de ver(de)re toekomst van de kunsten. Voor Laurence Rassel wrong dat, gezien de precariteit waarin met name jonge makers zich vandaag bevinden:
“Mijn taak is nu om studenten te helpen overleven (…) pas daarna kan ruimte ontstaan om na te denken over de toekomst.” Ook voor Lotte van den Berg kun je de maatschappelijke problemen – de “toekomstleegte” waarmee kunst en samenleving worden geconfronteerd – niet afzonderlijk bekijken.

“We kunnen kunst niet beschermen of bewaken. Het is iets waarop we moeten vertrouwen, als een soort levenskracht, zodat ze als een paddenstoel vanzelf weer uit de grond schiet.”

Per Hasselberg treedt bij: “We moeten niet langer doen alsof dit systeem werkt, de samenleving stort in. Kunstenaars zijn al decennia geen deel meer van het systeem. In plaats van mee te gaan in het competitiedenken zouden we onze manier van denken in de samenleving moeten injecteren.”

Over gesprek en verbeelding

Dat resoneert met Haider Al-Timimi’s ambitie om bruggen te bouwen naar wie anders denkt of zich een outcast voelt. Na de laatste verkiezingen overwoog Transfo Collect naar Ninove te trekken voor open gesprekken met de Vlaams Belang-kiezer aldaar. Ook futurologe Maya Van Leemput bepleit maatschappelijke conversaties – “polylogen” – waarbinnen kunstenaars slechts één van vele stemmen opnemen. Ze creëren ruimte voor wat aanvankelijk ridicuul of futiel lijkt, maar kiemen van waarde en verandering draagt. Dat kan via vertrouwen en verbinding. Ook De Grote Post zet daarop in. Liv Laveyne:

“net als BUDA organiseren we langere trajecten tussen residenten en een vast testpubliek, maar spelen we ook bij mensen thuis. Zo ga je een andere band met je publiek aan dan alleen voor de duur van een voorstelling. Dat is wat telt: een duurzame dialoog creëren.”

Dat gesprek en die meerstemmigheid moet je ook aan de top van organisaties – de besturen – terugvinden, zo stelt het panel van Tuesday Talk #5. En waarom naast het Cultuurpact geen Intercultureel Pact ontwikkeld? Besturen mogen in elk geval wat kritischer en minder “gezellig”, stelt Katrien Reist. Matthieu Charles vult aan: “zolang mensen van kleur er niet bij worden uitgenodigd om daarna geen echte stem te krijgen”.

Over maatschappelijk en economisch experiment

Maatschappelijke veranderingen nopen tot experiment, ook op monetair vlak. Anna Rispoli maakt deel uit van The Common Wallet, waarbij kunstenaars al hun inkomsten op een gedeelde rekening plaatsen. “Na tweeënhalf jaar zijn we rijker dan voordien.” Evi Swinnen schuift het voorbeeld van Bangla-Pesa naar voor als inspiratie voor de kunsten: een monetair systeem parallel aan de Keniaanse Shilling, dat mensen aanzet tot kleine transacties en het jaarlijks herinvesteren van spaargeld in gemeenschappelijke doelen. Steeds meer nieuwsoortige systemen ontwikkelen zich lokaal, systemen die helpen de economie te beschouwen als meer dan een geheel van utilitaire of financiële transacties:

“Kijk naar de verpleegster die je verzorgt tijdens de laatste fase van je leven. Die zorg kun je zien als iets wat je bestelt en krijgt, maar ook als een sociale productie die gunstig is voor jou en de gemeenschap rond je.”

Over autonomie en verbinding

Veel sprekers zijn klaar met het ideaalbeeld van de solitaire, autonome artiest aan de rand van de samenleving. Theatercollectief Zuidpark klinkt het scherpst: ‘in het linkse, kosmopolitische bewustzijn in het theater schuilt enerzijds iets superieurs en anderzijds het voortdurende slachtofferschap van de ongehoorde kunstenaar. (…) Veel codes bij wat we de linkse culturele elite noemen zijn vast. Bij groepen die zulke codes niet kennen, kan daarom net heel avant-gardistisch gedacht worden.” Haider Al-Timimi:

“Met Kloppend Hert trad ik op bij alle usual suspects in de grote steden, maar nauwelijks in cultuurcentra. We tonen graag dat er een superdiverse bevolking is die mee investeert en inspireert, maar als je die niet laat zien op plaatsen waar rechtse kiezers in overtal zijn, draag je ook als kunstenveld een verantwoordelijkheid.”