Echo 2022: een panelgesprek over digitalisering, duurzaamheid en klassieke muziek in het onderwijs

De sprekers zijn het erover eens dat de eerste lockdown – ondanks de vele annulaties en financiële aderlatingen – ook een mooie kant had. Het was een periode van rust na het soms vele hectische toeren, een moment ook om nieuwe dingen en alternatieve vormen uit te proberen. 

Digitaal of niet?

Er kwam een groot digitaal (over?)aanbod. Zo werd het mogelijk om online concerten of evenementen te volgen vanuit je woonkamer, zelfs als die plaatsvonden aan de andere kant van de wereld. Als artiest kon je met live streams of met andere digitale formats een publiek bereiken dat anders misschien de stap naar een concert niet zou of kan zetten. 

Maar uiteraard zijn er ook minder positieve kanten aan digitaal werken of optreden. De magie van het live gebeuren ontbreekt. Muzikanten zoals Pak Yan Lau missen de energie van een live publiek of de chemie van samen in één ruimte spelen met anderen. En ook voor de toeschouwers speelt de totaalbeleving van een concert en zeker van een festival als Wonderfeel een grote rol, zegt Tamar Brüggeman, soms zelfs meer dan wie er op het podium staat.

“Uit een publieksonderzoek blijkt dat de musici eigenlijk de minst belangrijke reden zijn waarom mensen naar ons festival komen. De eerste reden is de beleving en de combinatie van natuur en muziek.”

Tamar Brüggeman, directeur van het Wonderfeel festival 

Toch hoeven we – nu live concerten weer kunnen – alles wat we digitaal geleerd hebben niet weg te gooien. Volgens Liebrecht Vanbeckevoort is de digitale revolutie een goede oefening geweest om in de toekomst bewuster en meer doelgericht mensen te bereiken. Hij denkt bijvoorbeeld aan korte trailers om het publiek warm te maken voor wat er live gaat gebeuren. Bovendien hoeft “digitaal” niet noodzakelijk gelijk te staan aan “gratis”. 

Meer (klassieke) muziek in het onderwijs

Volgens Hanne Deneire (muzikant, componist, symfonicus van Muziek & Mens) – die tussenkomt vanuit het publiek – is ons onderwijs erg gefocust op het cognitieve. Intussen weten we dat beweging ook belangrijk is, dus elke school biedt verplicht sportlessen aan. Volgens Deneire moeten kunstenaars misschien nog meer aantonen dat creativiteit ook noodzakelijk is om de maatschappij te laten evolueren.

“Een nieuw publiek aanboren en een laagdrempelige instap, dat ligt eigenlijk in het onderwijs. Je moet aan de wortels beginnen. Mensen gaan niet plots interesse in iets hebben als ze het niet kennen en het niet ergens op hun weg komt.”

Pak Yan Lau, muzikant

Veel scholen zijn volgens de panelleden nu niet echt met klassieke muziek bezig, terwijl het goed zou zijn dat kinderen er al op jonge leeftijd mee in aanraking komen. Mogelijke oplossingen zien ze in cd-pakketten die aan scholen bezorgd worden, de kinderen meenemen om een operagebouw te bezoeken of muzikanten die op scholen gaan spelen. Het kan volgens Pak Yan Lau zelfs heel kleinschalig door bijvoorbeeld geen K3 maar klassieke muziek op te zetten terwijl de kinderen de klas binnenkomen of opruimen. 

Pak Yan Lau vertelt verder nog dat haar jongste dochter onlangs Mozart aan het neuriën was, omdat een rapper een sample had gebruikt in zijn muziek. “Er is bij leerkrachten soms vrees voor klassieke muziek omdat ze er niet veel van kennen, maar eigenlijk is het vooral een klik maken. Misschien kan er in de lerarenopleiding ook meer aandacht besteed worden aan klassieke muziek?”

Ook organisaties als De Veerman in Antwerpen of Musica in Pelt brengen jongeren in contact met klassieke muziek. Er gebeuren dus wel dingen, maar die vragen moeite en geld … Benjamin Glorieux stipt aan dat kunst ook een vorm van inspanning en aandacht vergt, kwaliteiten die we misschien wat aan het verliezen zijn in een digitale wereld waar alles meteen voorhanden is.

“Creatief denken, de magie van muziek, de kracht van creatie, dat moeten we stimuleren. Laat alle kinderen dus componeren.”

Hanne Deneire (muzikant, componist, symfonicus van Muziek & Mens) 

Internationaal toeren, moet dat eigenlijk als artiest?

Wat als je gevraagd wordt om in het buitenland te spelen? In de VS of pakweg Reykjavik een concert geven is volgens de panelleden een heel andere ervaring dan in Hasselt spelen. Als muzikant is dat heel inspirerend, je bereikt een nieuw publiek, kan interessante samenwerkingen aangaan en ook financieel kan het lonen om internationaal te touren. Het is dus niet makkelijk om daar een duurzaam evenwicht in vinden. 

En wat kan je doen als programmator? Tamar Brüggeman vraagt zich af of je bijvoorbeeld resoluut kan kiezen voor een flight free festival en je de artiesten dus verplicht om met de trein te komen? Misschien moeten we daar als kunstensector verder in durven gaan dan we nu doen? Maar hoe dan?

“Ik vind dat de politiek daar ook een rol in moet opnemen. Er moet van hogerhand meer inspanning komen om het duurzaamheidsverhaal mee te sturen en uit te denken. Je kan daarvoor niet enkel rekenen op de muzikanten, kunstenaars of festivals zelf.”

Benjamin Glorieux (muzikant)

Herbekijk de keynote van Reinoud van Mechelen voor echo 2022

Meer weten?

• Lees het uitgebreide verslag van het panelgesprek.
• Lees de keynote van het Nemø ensemble.
• Bekijk een fotoverslag op Facebook.
• Lees ook Kunsten na corona: welke ontwikkelingen springen in het oog?