8 manieren om samen de positie van kunstenaars te versterken

Eind vorig jaar publiceerden we met Kunstenpunt de resultaten van een grootschalige survey bij kunstenaars over hun sociaal-economische positie. Om niet alleen problemen aan de kaak te stellen, maar ook het denken over mogelijke oplossingen te stumuleren, lanceerde Kunstenpunt twee weken geleden onder de noemer D.I.T. een call for ideas. Welke initiatieven kunnen worden bedacht om de positie van kunstenaars te versterken?

Nu weten we heel goed dat er heel wat experimenten bezig zijn. Sommige zijn nog groen, andere al in een ver gevorderd stadium. En we weten bovendien dat dit soort van experimenten zich niet enkel in Vlaanderen en Brussel voordoet, maar in heel Europa.

Dat is goed nieuws: onze call for ideas hoeft niet van scratch te beginnen! Er zijn al heel wat interessante ervaringen opgebouwd. Maar het is wel erg belangrijk om van eerdere experimenten te leren, zowel van de goede ervaringen als van de mislukkingen. Waar kun je daarvoor terecht? Kunnen we bij Kunstenpunt een omgeving creëren, om die uitwisseling mogelijk te maken?

Laat het ons eens proberen, dachten we toen.

Aanleiding was een workshop die collega Delphine Hesters en ik vorige week organiseerden tijdens de IETM Plenary Meeting in Boekarest. Daarin wilden we testen of inzichten uit ons eigen onderzoek over de positie van kunstenaars ook spelen in andere contexten en regio’s. We wilden vooral ook een uitwisseling op gang brengen oover mogelijke oplossingen. Dat wilden we niet enkel in het Nationaal Theater van Boekarest doen, maar ook online.

• Ter voorbereiding van onze IETM-workshop lanceerden we een Facebookgroep, Freedom & Frenzy. We waren al een tijdje bezig met het aanleggen van een lijstjes met mogelijk interessante initiatieven of experimenten om — vanuit samenwerking — de positie van kunstenaars te versterken. Ter voorbereiding van de IETM postten we alle links naar onze voorbeelden. Hopelijk wordt dit in de toekomst een plek waarin iedereen die met de materie begaan is, interessante cases en experimenten kan posten en vinden. Ook u!
• Verder schreven Delphine en ik, ter voorbereiding van de workshop, een post op onze blog. Het idee was om alle informatie over de cases die wij tijdens onze werksessie zouden behandelen, meteen ook online zouden zetten. Zo hadden alle deelnemers maar ook andere geïnteresseerden toegang tot het overzicht. Tegelijk gaf dat onze voorlopige inventaris al een beetje reliëf.

We plaatsten onze voorbeelden in acht categorieën, waarover de deelnemers van de workshop in gesprek konden gaan. Je kunt ze beschouwen als acht verschillende strategische invalshoeken, op basis van een eerste intuïtieve lezing van onze Freedom & Frenzy-lijst. We lijsten ze hier even op. Het is maar een voorlopige indeling, en zeker voor aanvulling en aanscherping vatbaar. Maar ze was zeker nuttig in de context van onze IETM-sessie. En we hopen dat ze ook inspirerend zijn voor mensen die een idee willen pitchen in onze open oproep!

Hier zijn ze dan: acht manieren om samen de positie van kunstenaars te versterken.

1. Een stem voor de artistieke community, vanuit gezamenlijke reflectie

In ons lijstje zien we dat er in steeds meer steden heel wat initiatieven die het overleg binnen een artistieke gemeenschap structureren, reflectie stimuleren én de artistieke gemeenschap een stem geven naar buitenuit. Denk aan State of the Arts in Brussel, BAU (Amsterdam), How Do We Work It in Berlijn, de independent scene (Zagreb) of ACT Association (Sofia).

2. Experimenteer metplatformen om verschillende vormen van kapitaal te delen en te ruilen

Solidariteit is vaak een buzzword, maar er zijn steeds meer experimenten die systemen ontwikkelen om middelen te delen: niet enkel financieel kapitaal, maar ook kennis en vaardigheden, tijd en ruimte, en netwerken… Dit soort van delen en ruilen kan ‘live’ gebeuren, zoals tijdens het Practicing Performance festival aan de Ohio State University. Maar ook digitaal: vooral in Nederland blijkt men erg actief met online deelplatformen. Denk aan AboutSpace, dat vraag en aanbod naar repetitieruimtes aan elkaar koppelt, of Timebank.cc. (Over deze en andere cases schreef ik in een eerdere blogpost, ‘Do it yourself, but not alone’.) Een recent initiatief in eigen land: at the studio.

3. Tijd en ruimte voor uitwisseling met je ‘peers’

Er zijn initiatieven die zich minder naar buiten richten, maar vooral inzetten op het creëren van tijd en ruimte voor uitwisseling tussen gelijken. Denk bijvoorbeeld aan artist-run residentieplek als PAF, de plek van Jan Ritsema in Reims. Recent opende een gelijksoortig initiatief in Estland, Massia.

4. Aandacht voor fair practices

Er zijn experimenten die inzetten op een eerlijker behandeling van kunstenaars door organisaties, inclusief aandacht voor een faire verloning voor geleverd werk en de mogelijke consequenties daarvan voor organisaties en een breder systeem. In België hebben we hierover gereflecteerd in tijdschriften en op conferenties.

In New York kennen we Wage for Work, een kunstenaarsinitiatief dat pleit voor eerlijke afspraken tussen kunstenaars en non-profitorganisaties .In Nederland zijn er al veel praktijkervaringen opgedaan. Ook daar zijn een paar initiatieven die afspraken ontwikkelden op sectorniveau. Platform BKNL presenteert de Richtlijn Kunstenaarshonoraria. Nieuw Geneco (de beroepsvereniging van Nederlandse componisten), werkte een richtlijn uit voor compositieopdrachten. Maar ook organisaties zetten experimenten op. Veem — House for Performance is een organisatie die radicale consequenties trok uit een onvoldoende subsidiebedrag. Het huis besliste slechts 100 dagen per jaar open te zijn.

5. Een betere balans tussen leven en werk van kunstenaars

Kunstenaars zijn tenslotte ook maar mensen!Weliswaar is de belans tussen leven en werken bij vele flexwerkers zoek, en dat geldt bij uitstek voor internationaal mobiele kunstenaars. Een aantal kunstenaarsinitiatieven vraagt daar aandacht voor. Bijvoorbeeld de Sustainable Fellowship Foundation for Artists Who Are Parents of het intussen afgesloten ‘Family in Residence’ programma bij Foam.

6. Doorbreek taboes!

Sommige initiatieven vragen aandacht voor misstanden, door taboes te doorbreken. Denk bijvoorbeeld aan Artleaks. Het is eigenlijk een soort van omgekeerd Fair Practice-label: een name & shame website waar kunstenaars oneerlijke voorstellen kunnen posten.

7. Organiseer jezelf, samen met andere kunstenaars

Er zijn heel wat kunstenaars die experimenteren met nieuwe vormen artistieke collectieven. Het laatste nummer van het ter ziele gegane tijdschrift Courant (najaar 2014)besteedde aandacht aan een vijftiental praktijkvoorbeelden, onder meer SPIN, Jubilee, Overtoon, Enough Room for Space, Manyone of L’Amicale de Production.

8. Schrijf je in in een bredere agenda

Heel wat initiatieven hebben door dat het het beste is om niet enkel te lobbyen voor de kunsten of voor kunstenaars. Ze zoeken actief de uitwisseling opzoeken met een bredere context en lokale gemeenschappen. Dat wordt bij ons wel geprobeerd, maar met name in het Zuiden en het Oosten van Europa is er op dit vlak heel wat ervaring opgebouwd waar wij veel van kunnen leren. We verwezen tijdens de workshop naar Pogon in Zagreb, maar je vindt heel wat andere interessante voorbeelden hier (ECF) en hier (EEPAP). Interessante vaststellingen.

Over deze ideeën gingen we in gesprek met de deelnemers in Boekarest. In een volgende blogpost brengen we verslag uit van onze eigen light bulb moments en die van de deelnemers aan de workshop.

Intussen blijft de Freedom & Frenzy Facebookgroep een plek waar we interessante praktijkvoorbeelden met elkaar kunnen delen? Werk je zelf aan een interessant initiatief, of ken je er één dat de discussie over samenwerken om de positie van kunstenaars te versterken kan voeden? Gooi het in de groep!