Omkadering
Kunstenorganisaties zijn dienstbare structuren om het artistieke werk van kunstenaars mogelijk te maken. Ze bieden omkadering aan artiesten die willen ontwikkelen, produceren en presenteren — eventueel op een participatieve manier — en ze faciliteren reflectie. Hun steun kan verschillende vormen aannemen: zakelijke ontzorging, artistieke begeleiding, advies bij internationalisering, verkoop, communicatie naar andere professionele spelers én het brede publiek, of logistiek-productionele organisatie. Maar omkadering kan ook bestaan uit kennisdeling, netwerken of belangenbehartiging.
Omkadering kan in verschillende gradaties verweven zijn met de artistieke praktijken zelf. De meest verweven vorm is die waar het werk van de artiest of het collectief samenvalt met de structuur. De omkadering staat ten volle ten dienste van het gedeelde artistieke project van de vaste artistieke kern. Een stap verder is de artist-run organisatie, die wordt geleid en vormgegeven door kunstenaars. De organisatie wordt onder meer flexibel ingezet om de verschillende artistieke projecten van de kunstenaars in de structuur te begeleiden. Aan het andere eind van het spectrum staan organisaties die omkadering bieden, maar niet geleid worden door artiesten. Het gaat dan veelal om kleinschalige artist-centered ontwikkelings- of productieplatformen, of ook wel om grootschalige instituten. Die opdeling is uiteraard niet absoluut, en zelfs maar theoretisch: de Vlaamse kunstensector vult omkadering bijzonder divers in.
De organisatieontwikkeling van omkadering is fundamenteel in het Vlaamse kunstenlandschap. Het houdt het midden tussen een freelance projectmatig bestaan — dat vrijheid, afwisseling en kruisbestuiving belooft — versus een stabiel ankerpunt — dat helpt om te gaan met werk- en inkomensonzekerheid, gebrek aan duurzaamheid, sociale onzekerheid, enzovoort. Omkadering is dus niet los te zien van het artistieke traject, want samen geven ze vorm aan een duurzame loopbaan in de kunsten.
Maar wat is de bandbreedte van zulke omkaderende organisaties? Heel wat artiesten zouden tekenen voor een eigen omkaderende structuur, of voor een organisatie die vanuit een langdurig engagement de loopbaanontwikkeling begeleidt. De realiteit toont aan dat slechts een minderheid van de artiesten hierop kan rekenen. En omgekeerd, dat de kunstwerkers in zulke omkaderende organisaties te kampen hebben met een onhoudbare werkdruk.
Dit werpt een heleboel vragen op waar beoordelaars over kunnen nadenken. Welke plek krijgen artist-run of artist-centered initiatieven binnen het ecosysteem van organisaties met werkingssubsidies? Hoe vullen zij hun rol op de best mogelijke manier in? Hoe kiezen ze op de best mogelijke manier de artiesten of collectieven waarmee ze samenwerken?
