– “Ik wil een kunstwerkuitkering aanvragen, maar het schijnt dat je daarvoor een kunstwerkattest moet hebben.“ – “Heb je een kunstwerkattest ook nodig voor het Kunstendecreet?“ – “Ik denk het niet.” – “En zou ik dan via een AKV werken? Zo bouw je geen duurzame carrière op. Is dat fair practice?” – “Ik zou het eens aan een SBK vragen.“
Voel je je als een toerist in het kunstenveld? Eentje die de taal niet spreekt? Dat is niet zo raar, de sector heeft een eigen jargon. Geen nood, wij helpen je de code kraken. We starten met de basics en ronden feestelijk af met een afkortingenfestival. Zijn er zo nog woorden en afkortingen die je vaak hoort maar niet snapt? Stuur een mailtje naar advies@kunsten.be. We helpen je graag verder, en wie weet belanden ze ook in deze hacker.
Kunstenaars gebruiken deze omschrijving vaak om over hun werk te spreken. Sinds 1 januari 2024 is er door de invoering van het ‘kunstwerkattest’ een juridische betekenis bijgekomen. Die leggen we hier uit.
De Kunstwerkcommissie moet bij de beoordeling van een artistieke praktijk volgens de wet van 16 december 2022 rekening houden met artistieke activiteiten binnen de domeinen van “de audiovisuele en beeldende kunsten, de muziek, de literatuur, het spektakel, het theater, de choreografie en het stripverhaal”. Zowel artistieke, artistiek-technische als artistiek-ondersteunende activiteiten kunnen beschouwd worden als artistieke activiteiten op voorwaarde dat het een noodzakelijke bijdrage betreft aan een artistieke creatie of uitvoering.
Waarom is dit belangrijk? De Kunstwerkcommissie beoordeelt je aanvraag voor een kunstwerkattest op basis van het dossier dat je indient. Ze moet ook rekening houden met je beroepsinkomsten en tijdsinvestering om het professionele karakter van je artistieke praktijk te beoordelen. De criteria die ze daarbij hanteert zullen in de toekomst geanonimiseerd bekend gemaakt worden.
Dit kan een kunstenaar, onderzoeker of curator zijn die wordt uitgenodigd om tijdelijk een woon- en werkplek te betrekken los van diens eigen omgeving. Tijdens een verblijf in zo’n residentie krijgt die de gelegenheid om onderzoek te doen, nieuw werk te creëren of tentoonstellingen voor te bereiden. (zie residentie)
Een contractvorm waarbij een kunstenaar geen werknemer is maar toch dezelfde sociale rechten geniet. Je krijgt loon, geniet sociale zekerheid en hebt een contract met een opdrachtgever, maar het betreft geen arbeidsovereenkomst. Je hebt hiervoor wel een kunstwerkattest nodig, dat vraag je aan via de website van Working in The Arts.
Meer informatie over de ‘Artikel 1bis’-regeling vind je terug via Cultuurloket.
Oftewel loonschaal. Per sector zijn minimum brutolonen afgesproken in zogenaamde CAO’s (collectieve arbeidsovereenkomsten, zie onder). Die komen in tabellen terecht waarin de bedragen stijgen doorheen de tijd. Voor elke (groep van) functie(s) is er een barema waarin je het minimale loon kunt bekijken waarop je recht hebt, rekening houdend met je anciënniteit. Mensen kunnen ook veranderen van barema wanneer hun functie verandert.
Barema B1c is een functiebarema voor een artistieke medewerker onder Paritair Comité 329.01. Een artistieke medewerker kan bijvoorbeeld een programmator or curator zijn, maar ook een beeldend kunstenaar.
Paritair Comité 304 bepaalt de barema’s voor podiumkunstenaars en muzikanten.
Moet je als kunstenaar onderhandelen over een opdracht maar ben je niet tewerkgesteld, dan kun je deze bedragen ook als referentie gebruiken voor je fee.
Belangenbehartigers vertegenwoordigen een sector of een beroepsgroep.
Via deze wegwijzer vind je een overzicht terug van belangenbehartigers binnen het kunstenveld.
De bovenbouw cultuur is een groep van intermediaire organisaties – waaronder Kunstenpunt – die de schakel vormt tussen het beleid en het culturele veld. Deze groep organisaties wil het culturele veld de competenties geven om zijn doelstellingen te realiseren en toekomstbestendig te blijven.
Fair practices, da’s solidariteit onder collega’s, correcte betaling, nultolerantie voor grensoverschrijdend gedrag, actief werken aan antiracisme, vertrouwen en veiligheid, gendergelijkheid, antimysogynie, ecologie en nog veel meer. Kunstenpunt gaat hierover regelmatig in dialoog met de sector. Samen bouwen we aan een toekomstgericht kunstenveld waar iedereen correct en billijk wordt behandeld. Bekijk zeker juist is juist voor principes, tools en afspraken.
Dit is geen juridische term. Werken als freelancer betekent: niet in dienstverband, niet als werknemer, maar wel in opdracht. Je hoeft hiervoor niet perse een zelfstandigenstatuut te hebben, je kunt ook werken via een ‘interimkantoor voor freelancers’ (zie SBK).
Soms heeft men het over de verfreelancing van de sector. Daarmee bedoelt men dat kunstenaarspraktijken steeds meer “hybride en flexibel” worden en dat vaste werkgelegenheid onder kunstenaars zeldzamer wordt. Dat schept vrijheid en kansen maar het is niet altijd positief voor de sociaal-economische positie van de kunstenaar.
Het Kunstendecreet regelt de subsidiëring van de professionele kunsten in de Vlaamse Gemeenschap voor de disciplines dans, performance, (muziek)theater, multi- en transdisciplinaire kunst, architectuur en vormgeving, muziek, geluidskunst en experimentele mediakunst, fotografie en cross-sectorale kunst. Het bepaalt de procedures voor de aanvraag en de toekenning van verschillende subsidievormen, zoals daar zijn:
Kortlopende subsidies, zoals projecten en beurzen, maar ook specifieke vormen van internationale ondersteuning
Werkingssubsidies voor kunstenorganisaties
Werkingssubsidies voor de Kunstinstellingen
Kunstenpunt organiseert regelmatig infosessies over de subsidiëring van kunstenaars en organisaties. Zeker aan te raden voor wie daar weinig of geen ervaring mee heeft. We doen dit in samenwerking met Cultuurloket, VI.BE en VAI. Hou onze site in het oog en schrijf je tijdig in!
Een kunstwerkattest laat je toe om gebruik te maken van enkele (sociale) voordeelregels als kunstenaar of kunstwerker:
De regeling van de primostarters voor zelfstandige kunstwerkers
De ‘artikel 1bis’-regeling
De kunstwerkuitkering
Fiscaal regime auteursrechten
Meer informatie over het kunstwerkattest vind je via Cultuurloket.
De kunstwerkuitkering werd in het leven geroepen om periodes tussen opdrachten beter op te vangen. Het gaat niét om een specifiek werkstatuut voor kunstenaars, wél om een vorm van bescherming voor kunstenaars en kunstwerkers. Het bevat o.a. een set regels over verloning en uitkering.
Kunstenaars kennen vaak een grillige loopbaan. Ze hoppen niet zomaar van opdracht naar opdracht. Ze hebben recuperatietijd nodig, tijd voor onderzoek, voor inspiratie, enz.
Als je de kunstwerkuitkering hebt, dan zakt het bedrag van je uitkering niet met de tijd. Je bent ook niet verplicht te solliciteren. Tegelijk ben je wel gebonden aan de barema’s van je sector, net zoals een werknemer. Om de kunstwerkuitkering te kunnen aanvragen, moet je eerst een kunstwerkattest hebben. Het kunstwerkattest vraag je aan via de website van Working in The Arts.
Residenties bieden een plaats voor kunstenaars, meestal voor een bepaalde tijdsperiode, om zich inhoudelijk verder te ontwikkelen. De ‘artists in residence’ wonen tijdelijk ter plaatse en volgen meestal een residentieprogramma. Doel is om via introspectie tot inzichten te komen over de eigen praktijk. Ze worden hierbij begeleid in hun artistieke ontwikkeling. Via de residentie kunnen ze hun kennis en netwerk in het kunstenveld uitbreiden.
Als je een uitkoopsom ontvangt, betekent dat dat er een totaalprijs betaald wordt voor het spelen van je voorstelling of concert of het presenteren van je beeldend werk. In dat laatste geval spreekt men vaker van een fee of een gage. Het risico ligt voor 100% bij de organisator of locatie. Dat geeft zekerheid aan de uitvoerende kunstenaar/vereniging, maar bij een grote publieksopkomst maak je geen aanspraak op extra inkomsten. Maak in elk geval ruim op voorhand duidelijke en schriftelijke afspraken!
Een vakbond of syndicaat is een belangenbehartiger voor werknemers. Meestal spreekt men over een werknemersvereniging, maar als werkloze, freelancer of zelfstandige zonder personeel kun je doorgaans ook bij een vakbond terecht. Het is een ledenvereniging en dus word je verwacht lidgeld te betalen. Een vakbond is er om je rechten op vlak van werk en inkomen te beschermen en om voor jou te onderhandelen indien nodig. Bij tijdelijke werkloosheid zal de vakbond je uitkering uitbetalen. Lid worden van een vakbond is je recht (onderdeel van het recht op vereniging), maar is geen plicht. Werklozen die niet bij een vakbond zijn aangesloten, kunnen bijvoorbeeld voor hun uitkering ook bij de hulpkas terecht.
Kunstenaars kunnen zich aansluiten bij een vakbond naar keuze, hiervoor wordt dan een bijdrage gevraagd:
Of je al dan niet lid bent van een vakbond hoef je niet aan je werkgever mee te delen en die mag daar in principe ook niet zomaar naar vragen.
Basics
Afkortingenfestival
De amateurkunstenvergoeding (of AKV) is eigenlijk een onkostenvergoeding voor artistieke prestaties. Het voordeel is dat je het volledige bedrag ontvangt, zonder aftrek van sociale lasten etc. Als opdrachtgever die een beroep doet op een kunstenaar betaal je in dit systeem geen gewone sociale bijdragen voor de prestatie van die kunstenaar. Dat is meteen ook het nadeel, want je bouwt met de AKV geen sociale rechten op (denk aan pensioen en werkloosheidsuitkering). Ook zijn er maxima aan verbonden in tijd en bedrag.
Kunstenaars en opdrachtgevers die met een AKV willen werken, doen dit via de website van Working in the Arts.
Een collectieve arbeidsovereenkomst. Een cao is een akkoord tussen de vertegenwoordigers van werkgevers en werknemers. In een cao worden de rechten en plichten en de individuele en collectieve relaties van werkgevers en werknemers geregeld.
Sectorale cao’s worden gesloten door het bevoegde paritaire comité. De afspraken in deze cao’s gelden dus enkel voor die sector:
In paritaire comité PC 227 vind je de cao terug voor de audiovisuele sector
Departement Cultuur, Jeugd en Media van de Vlaamse Overheid. Het Departement geeft advies aan de minister(s) om een integrale beleidsvisie op het beleidsdomein te realiseren en te bewaken. Het is belast met de voorbereiding, opvolging en evaluatie van het beleid inzake cultuur, jeugd, sport en media, ook wanneer dit raakt aan de bevoegdheid van andere departementen. Het organiseert onder andere de beoordeling van subsidieaanvragen binnen het Kunstendecreet.
Sinds de Vlaamse verkiezingen van juni 2024 is minister Caroline Gennez (Vooruit) bevoegd voor cultuur, minister Melissa Depraetere (Vooruit) bevoegd voor jeugd en minister Cieltje Van Achter (N-VA) bevoegd voor media.
Het Overleg KunstenOrganisaties is de belangenbehartiger, werkgeversfederatie en netwerkorganisatie van meer dan 240 professionele kunstenorganisaties in Vlaanderen en Brussel. Door zich te verenigen willen deze organisaties opkomen voor de positie van de kunsten in onze samenleving. Ze wisselen informatie uit en delen kennis over alle aspecten van de artistieke en zakelijke bedrijfsvoering. Ook nemen ze geregeld standpunten in om correcte afspraken over arbeidsvoorwaarden te bedingen en een goed kunstenbeleid te bepleiten.
Op vraag van en samen met beleidsverantwoordelijken, werkgevers- en werknemersorganisaties staat de RSZ in voor:
een correcte en tijdige inning van de sociale bijdragen,
het verzamelen en controleren van loon- en arbeidstijdgegevens,
het begeleiden van werkgevers en sociale dienstverrichters bij hun aangiften,
de financiering van het stelsel van de sociale zekerheid
Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening past het stelsel van de werkloosheidsverzekering en een aantal tewerkstellingsmaatregelen toe. De RVA is ook verantwoordelijk voor het stelsel van loopbaanonderbreking en tijdskrediet. Het is de RVA die beslist of je recht hebt op een werkloosheidsuitkering en hoe hoog die zal zijn.
Sociaal Bureau voor Kunstenaars. Een SBK werkt als een interimbureau, met dat verschil dat een SBK geen opdrachten voor jou zoekt. Wel regelt het alle administratieve rompslomp met de opdrachtgever. Je wordt door het SBK aangenomen voor de opdracht en daarna weer ontslagen. Het papierwerk wordt voor jou gedaan en je bent volledig sociaal beschermd. Maar let op, je moet wel een percentage betalen voor deze dienst. Sommige kunstenaars nemen dit mee in de onderhandelingen met hun opdrachtgever, bijvoorbeeld door te vragen om de kost voor het SBK te delen.
Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding. De VDAB is de tewerkstellingsdienst van Vlaanderen. Er zijn twee situaties waarin je verplicht bent om je in te schrijven bij de VDAB: als je pas van school komt of pas afgestudeerd bent of als je een werkloosheidsuitkering wil aanvragen.
Heb je niet meteen gevonden wat je nodig hebt? Vragen? Mail naar advies@kunsten.be.
Je bent ook van harte welkom op onze virtuele morning coffees of night caps, elke week op maandag en woensdag tussen 9u en 10u.
Welke kwesties onderzoekt en analyseert Kunstenpunt? Welke thema’s bepalen straks de toekomst van de kunsten in Vlaanderen en Brussel? Bekijk het overzicht.
