Hoe werken aan veilige relaties in de kunsten?
De werkrelaties in de kunstensector passen in de praktijk niet altijd in de wettelijke en formele kaders die de rechten en plichten van werkgevers en werknemers bepalen. Al te vaak werken organisaties pas een beleid uit naar aanleiding van een incident. Voor een preventieve en ethische aanpak is bewustmaking via dialoog en debat onmisbaar.
De internationale #metoo-actie tegen ongewenst seksueel gedrag deed ook in de kunstensector stof opwaaien. Getuigenissen van slachtoffers en wetenschappelijk onderzoek door de UGent maken duidelijk dat de kennis en de toepassing van de wetgeving niet iedereen een garantie op een veilige werkomgeving biedt. De vorige minister van cultuur en media stelde een actieplan voor dat loopt tot en met 2021.
Specifieke werkomstandigheden
Zo zijn kunstenaars in tal van kleine organisaties zelf tijdelijk opdrachtgever of werkgever. Binnen een project werken mensen met elkaar samen in verschillende statuten en overeenkomsten voor een korte duur. In een informele werksfeer en onder tijdsdruk verlopen selectieprocedures ook veelal via persoonlijke netwerken i.p.v. van via een transparant proces. En een beperkt aantal jobs voor veel kandidaten verscherpt de onderlinge wedijver.
Kunstenaars gebruiken soms hun eigen lichaam en dat van collega’s als werkinstrument. Dan kunnen er per ongeluk aanrakingen van delicate zones voorkomen. Tijdens een intense samenwerking vervaagt de grens tussen een professionele en persoonlijke context: kunstenaars werken, eten en ontspannen vaak met elkaar.
In internationale samenwerkingen kunnen culturele kaders of taalbarrières tot spanningen leiden. Ook in de publiekscommunicatie kan een doordachte keuze van beelden van en teksten over kunstwerken een aandachtspunt zijn. Dergelijke gevoeligheid is mogelijk zonder aan zelfcensuur te doen.
Veilig samenwerken
Hoe kom je te weten wat gepast is en wat niet? In situaties waarvoor geen kant-en-klare oplossingen bestaan, kan je werken met een overlegmodel op basis van een helder kader voor seksualiteit en lichamelijke integriteit. Dat kan individuele interpretaties in evenwicht houden of spanningen proactief bespreekbaar maken.
Bij het begin van een samenwerking is het lonend om tijd te investeren in gezamenlijk overleg over individuele verwachtingen en artistieke ambities. Samen open afspraken maken over hoe er met elkaar gewerkt én gecommuniceerd zal worden, vergroot het gevoel van veiligheid en vertrouwen bij iedereen.
Als je weet dat je kan rekenen op een luisterend oor zal je minder twijfelen om een ongemakkelijk voorval of ongelukkige uitspraak aan te kaarten. Weten wie je kan aanspreken om je bij te staan om te bemiddelen, geeft steun en uitzicht op herstel. De manier waarop een oplossing tot stand komt, is even belangrijk als de oplossing zelf.
Mocht deze preventieve aanpak niet werken of wanneer er zich ernstige feiten voordoen, kunnen formele procedures intern of extern leiden tot het indienen van een klacht en nader onderzoek met het oog op herstel en sanctionering.
